У Беларусі 24-25 красавіка пройдзе першае пасяджэнне VII Усебеларускага народнага сходу. І першае ў новым канстытуцыйным статусе гэтага органа, які адыграў вырашальную ролю ў гісторыі суверэннай Беларусі.
Журналісты БЕЛТА знайшлі ў архівах выступленне кіраўніка дзяржавы на першым УНС у 1996 годзе і паглядзелі, аб чым тады гаварыў Аляксандр Лукашэнка, што абяцаў народу і як гэта суадносіцца з тым, што краіна мае цяпер. Забягаючы наперад, адзначым галоўнае: пазіцыя Прэзідэнта па ключавых пытаннях на працягу трох дзесяцігоддзяў застаецца ранейшай, а многае са сказанага тады гучыць у нашы дні не менш актуальна і нават па-прарочы.
Прынятыя на тым УНС, а праз месяц і на рэферэндуме, рашэнні сфарміравалі палітычнае аблічча сучаснай Беларусі, мадэрнізавалі структуру ўлады, задалі дакладныя арыенціры ў развіцці краіны. На народным вечы на беларускіх землях спрадвеку вырашаліся самыя складаныя пытанні. Менавіта з гэтай мэтай кіраўнік дзяржавы і выступіў ініцыятарам склікання першага УНС.
У пачатку свайго выступлення Прэзідэнт звярнуўся да дэлегатаў з такімі словамі: "На першым у гісторыі Усебеларускім народным сходзе мы стаім перад выбарам. Або Беларусь будзе заставацца заложніцай у руках палітыкаў, якія хочуць рэваншу за свае паражэнні. Або ж мы ўстановім належны правапарадак і накіруем усе свае сілы, сілы народа на вырашэнне неадкладных праблем. У гэтыя дні вырашаецца лёс не Прэзідэнта Лукашэнкі, не інстытута прэзідэнцтва, а лёс усяго беларускага народа".
"Служэнне народу для мяне не пустыя словы, а штодзённая практыка. Выконваючы волю народа, які выбраў мяне, я стараюся цвёрда прытрымлівацца яго патрабаванняў, раблю ўсё магчымае для выратавання краіны. І цяпер, калі нам трэба зрабіць рашучы крок наперад у сацыяльна-эканамічным развіцці, у рэфармаванні палітычнай сістэмы, я хачу параіцца з тымі, хто прадстаўляе ў гэтай зале ўвесь беларускі народ", - дадаў Прэзідэнт.
Амаль праз тры дзесяцігоддзі, у сакавіку 2024 года, на сустрэчы, прымеркаванай да 30-годдзя Канстытуцыі, Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што ўлады ў Беларусі робяць усё, што было абяцана 30 гадоў таму. "І тое, што мы абяцалі, па вялікім рахунку выканана. Таму што ёсць з каго запатрабаваць і каму адказаць. Мы канстытуцыйна замацавалі права кожнага на дастойны ўзровень жыцця. І гэта не дэкларацыі, а наша рэальная палітыка і рэальныя дасягненні", - падкрэсліў беларускі лідар.
ТРЫ ПРЫЯРЫТЭТЫ: ЭКСПАРТ, ЖЫЛЛЁ, ПРАДУКТЫ ХАРЧАВАННЯ
"Рабаваць краіну нікому не будзе дазволена"
З усёй разнастайнасці праблем, якія стаяць перад дзяржавай, Прэзідэнт у першую чаргу вылучыў эканамічныя пытанні: як павысіць жыццёвы ўзровень людзей, не дапусціць масавага беспрацоўя, як забяспечыць чалавека ў старасці. "Тымі, хто раней беспакарана нажываўся на інфляцыі і крадзяжы, меры Прэзідэнта па навядзенні парадку ўспрымаюцца як катастрофа", - сказаў ён.
Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што на момант яго выбрання Прэзідэнтам усе найбольш каштоўныя аб'екты ў Беларусі ўжо былі падрыхтаваны да падзелу, а "кожны наверсе і побач з імі ведаў, што ён прыхопіць". "Выбранне Прэзідэнтам чалавека з народа гэтыя планы разладзіла. І яны ведаюць: пакуль будзе народны Прэзідэнт, рабаваць краіну нікому не будзе дазволена", - падкрэсліў беларускі лідар.
У прапанаванай праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны да 2000 года быў абвешчаны курс на фарміраванне ў Беларусі сацыяльна арыентаванай рыначнай эканомікі.
У першыя гады прэзідэнцтва Аляксандра Лукашэнкі, нягледзячы на перманентны ўнутрыпалітычны крызіс, у краіне ўсё ж удалося шмат у чым стабілізаваць эканамічную сітуацыю, стварыць аснову для наступнага росту. Быў спынены спад вытворчасці, удалося захаваць сельскую гаспадарку і атрымаць нядрэнны ўраджай. "Ёсць свой хлеб, малако і мяса. Мы, магчыма, сёння адзіная краіна ў СНД, якая здольна пракарміць сябе працай сваіх сялян", - сказаў беларускі лідар на першым УНС.
Важна, што Беларусь утрымалі ад дзікіх рыначных пераўтварэнняў, поплеч з якімі заўсёды ідзе масавае беспрацоўе. "Мы не дапусцілі і не дапусцім масавых звальненняў. Я стаўлю перад урадам жорсткую задачу: калі рэфармаванне суправаджаецца скарачэннем працоўных месцаў, людзі не павінны быць выкінуты на вуліцы. Для іх павінны быць створаны новыя працоўныя месцы. І пажадана на гэтым жа прадпрыемстве", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пераадольваць крызісныя з'явы ў эканоміцы Аляксандр Лукашэнка прапанаваў за кошт магутнага рыўка, які магчымы толькі пры наяўнасці дынамічнай і прадуманай эканамічнай палітыкі.
У якасці прыярытэтных напрамкаў у прапанаванай кіраўніком дзяржавы праграме былі вызначаны развіццё экспарту тавараў і паслуг, жыллёвага будаўніцтва і развіццё аграпрамысловага комплексу.
Адзначым, што ўсе гэтыя і іншыя задачы даводзілася вырашаць яшчэ і на фоне пераадолення наступстваў чарнобыльскай катастрофы. Краіна пасля развалу Савецкага Саюза засталася сам-насам з гэтай бядой, і кіраўнік дзяржавы зрабіў адраджэнне пацярпелых тэрыторый сваёй асабістай задачай.
Пра экспарт і якасць: "На гэта павінны працаваць усе"
Тэма пашырэння экспарту, пошуку новых рынкаў збыту, павышэння якасці і канкурэнтаздольнасці айчыннай прадукцыі актуальна гучыць і сёння. Аляксандр Лукашэнка не раз гаварыў, што ў краіне не разбазарылі і не адмовіліся ад савецкай спадчыны ў выглядзе буйных прадпрыемстваў, якія працавалі некалі на ўвесь Саюз. Наадварот, гэтыя кампетэнцыі ў суверэннай Беларусі не толькі захавалі, але і развілі, стварылі новыя навукаёмістыя галіны.
Асабліва востра гэтыя пытанні перад зусім яшчэ маладой дзяржавай стаялі ў сярэдзіне 90-х. "Асноўныя рынкі збыту тавараў беларускай прамысловасці заўсёды знаходзіліся за межамі нашай дзяржавы. Але калі ў часы Савецкага Саюза збыт не быў праблемай, то сёння маем адваротную карціну. Лягчэй вырабіць прадукцыю, чым яе прадаць, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - У гэтых умовах мы павінны надаваць асаблівае значэнне павышэнню канкурэнтаздольнасці прадукцыі. Для гэтага прадугледжваецца дзяржаўная падтрымка навукі, пераход да рэсурсазберагальных тэхналогій і развіццё навукаёмістых вытворчасцей, павышэнне якасці і зніжэнне сабекошту прадукцыі. Нам трэба не толькі захаваць традыцыйныя рынкі збыту ў Расіі і іншых краінах СНД, але і пазмагацца за новае. На гэта павінны працаваць усе".
Пра сельскую гаспадарку: "Зямлі патрэбны дбайны гаспадар"
Многія яшчэ памятаюць пустыя прылаўкі харчовых магазінаў у перыяд позняга СССР і фразу "ножкі Буша" - так на постсавецкай прасторы празвалі імпартуемыя з ЗША курыныя кумпякі. Уся гэта неразбярыха і дэфіцыт, часам нават штучна ствараемыя самімі ўладамі, не маглі не паўплываць на сельгасвытворцаў. Словы "калгас", "сяло" і "вёска" нават пачалі набываць пэўны ўніжальны сэнс, як штосьці адсталае і несучаснае.
Зразумела, Аляксандр Лукашэнка не мог мірыцца з такім станам спраў. Потым з'явіцца дзяржаўная праграма адраджэння і развіцця вёскі, будуць будаваць аграгарадкі, Беларусь выйдзе ў лік сусветных лідараў па экспарце шэрага прадуктаў харчавання. Але гэта будзе потым, а пакуль трэба было вырашыць галоўнае пытанне - аб зямлі. Бо ў "ліхія гады" жадаючых хутка абагаціцца на продажы гэтага народнага здабытку хапала. А за негатыўнымі прыкладамі ў іншых краінах, да чаго гэта магло прывесці, далёка хадзіць не трэба.
Менавіта таму зямельнае пытанне можна назваць адным з ключавых, якое абмяркоўвалася на першым УНС. А праз месяц ужо, у лістападзе 1996 года, большасць грамадзян краіны прагаласавалі на рэферэндуме супраць свабодных, без абмежаванняў, куплі і продажу зямлі.
"Экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі з'яўляецца важным артыкулам валютных паступленняў. Што датычыцца стратэгіі рэфармавання сельскай гаспадаркі, то яна павінна захаваць усё тое, што сябе апраўдала на практыцы, і забяспечыць паступовае ўвядзенне новых метадаў гаспадарання, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Праца на зямлі не церпіць авантурызму. Зямлі патрэбны дбайны гаспадар. І аб гэтым мы павінны клапаціцца. Прынцыповае значэнне тут мае пытанне прыватнай уласнасці на зямлю, гэта значыць куплі-продажу нашай зямлі".
Кіраўнік дзяржавы, маючы непасрэдны вопыт работы ў сельскай гаспадарцы, адкрыта сказаў, да чаго маглі прывесці прапановы суперрэфарматараў. Зямля проста магла ператварыцца ў аб'ект спекуляцыйнай куплі-продажу, а працуючыя на ёй вяскоўцы - апынуцца ў становішчы ізгояў і рабоў.
"Давайце ўлічым вопыт нашых суседзяў. Могуць з'явіцца і нашчадкі тых, хто валодаў зямлёй да 1917 года, і таксама прад'явіць свае правы на долю нашай зямліцы. З чым жа застанецца наш хлебароб, які паліў гэту зямлю і крывёю, і потам? Ні з чым. І ўлічыце, паважаныя таварышы, пры гэтым яшчэ, што можа пачацца "чорны перадзел". І людзі з віламі пойдуць адзін на аднаго, - звярнуў увагу кіраўнік дзяржавы. - Але ці не аб'явяць кіраўнікі яшчэ тых краін, грамадзяне якіх скупяць зямлю, Беларусь зонай сваіх інтарэсаў? Так ставяць пытанне простыя людзі, і не без падстаў. Ні Прэзідэнт, ні Вярхоўны савет не маюць права адны вырашыць пытанне аб зямлі. Гэта пытанне лёсаў нашых дзяцей, унукаў і праўнукаў. Гэта можа зрабіць толькі сам народ. Ён жа ведае цану і нашай зямлі, і хлебу. Акрамя зямлі-матулі ў нас больш нічога няма. Гэта адзінае, па вялікім рахунку, наша багацце".
Пра будаўніцтва жылля: "Адзін з лакаматываў вываду эканомікі з крызісу"
Аляксандр Лукашэнка дакладна разумеў, што будаўнічая сфера - гэта як люстэрка эканомікі. Тым больш, ужо былі ў наяўнасці свае будаўнічыя рэсурсы і арганізацыі. Усё гэта - працоўныя месцы. А жыльцам у новай кватэры яшчэ трэба зрабіць рамонт і купіць мэблю, бытавую тэхніку. Значыць, ёсць патрэбнасць у вялізным пераліку айчынных тавараў.
"Будаўніцтва жылля - гэта не толькі клопат аб маючых патрэбу. Гэта магутная галіна народнай гаспадаркі, якая сама здольна стаць адным з асноўных лакаматываў вываду эканомікі з крызісу. З аднаго боку, яна ажывіць увесь сектар будіндустрыі. З другога - дазволіць вырашыць важнейшую сацыяльную праблему - гарантаваць на справе канстытуцыйнае права на жыллё", - сказаў Прэзідэнт на першым УНС.
У гэтым жа ключы кіраўнік дзяржавы выказаўся і аб развіцці рэальнага сектара эканомікі: "Павышэнне эфектыўнасці вытворчасцей, развіццё рэальнага сектара эканомікі патрэбны не самі па сабе. Вырашэнне гэтых праблем, якое абапіраецца на канстытуцыйную рэформу, павінна палепшыць жыццё беларускага народа".
Асаблівую ўвагу кіраўнік дзяржавы звяртаў і на недастаткова развітую сферу паслуг, паабяцаўшы накіроўваць на гэта значныя інвестыцыі, стымуляваць з дапамогай падатковай палітыкі.
ПРЫВАТЫЗАЦЫЯ, БАНКІ І ЦЭНЫ
"Мы спынілі разбойную "прыхватызацыю"
Як і ў зямельным пытанні, Аляксандр Лукашэнка заклікаў акуратна падыходзіць да пытання раздзяржаўлення той ці іншай уласнасці, асабліва паспяховых прадпрыемстваў. На жаль, у 90-я гады на постсавецкай прасторы было нямала прыкладаў, як прадпрымальныя дзялкі і прадстаўнікі крыміналітэту ў адзін момант станавіліся гаспадарамі ледзь не цэлых галін. У Беларусі ж такі сцэнарый быў спынены.
Не адмаўляючы важнасці развіцця прыватнай уласнасці і прадпрымальніцтва, Прэзідэнт ужо тады, у 1996 годзе, канстатаваў, што вопыт, набыты ў рэспубліках былога Саюза, далёка не адназначны. "У святле гэтага вопыту здзіўляе падыход маіх крытыкаў як на Захадзе, так і на Усходзе, якія ацэньваюць ход рэформ у рэспубліцы па працэнце прыватызаваных прадпрыемстваў. Чым ён вышэйшы, лічаць яны, тым лепш ідуць рэформы. Іх не хвалюе, ці праведзена раздзяржаўленне справядліва або дзяржуласнасць проста разрабавана. Ці сталі прыватызаваныя прадпрыемствы працаваць лепш або яны проста ляглі, а работнікаў выкінулі на вуліцу. Мы спынілі разбойную "прыхватызацыю", на якой паспела нажыцца нямала людзей", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Разам з тым, у Беларусі не адмовіліся ад цывілізаванай прыватызацыі. Яна, паводле слоў кіраўніка дзяржавы, заснавана на двух галоўных крытэрыях. Першы - пасля прыватызацыі прадпрыемства павінна працаваць больш эфектыўна. Другі - раздзяржаўленне і прыватызацыя павінны быць праведзены ў інтарэсах усяго народа, а не злодзеяў і жулікаў.
"Прыватызацыя павінна праводзіцца толькі са згоды працоўных калектываў. За імі захоўваецца права вырашальнага голасу ў пытаннях занятасці і іншых сацыяльных пытанняў жыцця прадпрыемства. Мы падтрымлівалі і падтрымліваем здаровы пачатак у прадпрымальніцкай дзейнасці, але процістаялі і будзем процістаяць імкненню крымінальным шляхам адхапіць тлустыя кавалкі дзяржуласнасці", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пра задачу банкаў: "Інвестыцыі ў вытворчасць, а не спекуляцыя крэдытнымі рэсурсамі"
Што датычыцца навядзення парадку ў грашова-крэдытнай і банкаўскай сферы, Аляксандр Лукашэнка на першым УНС абазначыў галоўную задачу - накіраваць банкаўскі капітал на інвестыцыі ў вытворчасць, а не на спекуляцыю крэдытнымі рэсурсамі. Важнейшай задачай урада і Нацыянальнага банка ў той момант таксама заставалася фарміраванне абменнага курса рубля адносна замежных валют, ад чаго залежаў не толькі дабрабыт прадпрыемстваў-экспарцёраў, але і ўсяго насельніцтва.
Пра цэны: "Павышэнне толькі з улікам рэальных даходаў людзей"
Аляксандр Лукашэнка даў абяцанне людзям, што цэнавая палітыка будзе грунтавацца як на гібкім выкарыстанні рыначных механізмаў, так і апраўданым дзяржаўным рэгуляванні цэн і тарыфаў на прадукцыю і паслугі прадпрыемстваў-манапалістаў. Па сутнасці, ад такога падыходу ў краіне не адступілі і цяпер. Прэзідэнт, як і раней, жорстка патрабуе з урада за факты неабгрунтаванага росту цэн, калі такія выяўляюцца, а рост тарыфаў і паслуг выключна прагназуемы і не б'е па кашальку грамадзян.
"Павышэнне цэн і тарыфаў, асабліва на жыллёва-камунальныя паслугі, будзе праводзіцца з улікам велічыні рэальных даходаў людзей. Мы не пойдзем па шляху тых краін, якія ўстанавілі плату за жыллё і камунальныя паслугі, што перавышае памеры пенсій і зарплаты асноўнай масы насельніцтва", - сказаў кіраўнік дзяржавы ў 1996-м.
САЦЫЯЛЬНАЯ СФЕРА І ДУХОЎНАЕ АДРАДЖЭННЕ
"Задача дзяржавы - зрабіць так, каб людзі не выжывалі, а жылі без боязі за сваю будучыню"
Беларусь - сацыяльная дзяржава. Разуменне гэтага пранізвае ўсе жыцці грамадства ад ужо згаданых пытанняў цэнаўтварэння да выплаты пенсій, дзіцячых дапамог, налічэння сямейнага капіталу. Тыя дасягненні, якія цяпер большасцю ўспрымаюцца як нешта натуральнае і безумоўнае, у пачатку 90-х такімі зусім не былі. Напрыклад, востра стаяла праблема нават своечасовасці выплаты пенсій, не гаворачы ўжо аб іх памеры і пакупной здольнасці. А без кавалка хлеба на стале і ўпэўненасці ў заўтрашнім дні аб пытаннях духоўнасці людзі пачыналі задумвацца ўсё менш.
Адзін з ключавых пасылаў, агучаных Аляксандрам Лукашэнкам на першым УНС, гучыць наступным чынам: "Задача дзяржавы - зрабіць так, каб людзі не выжывалі, а жылі без боязі за сваю будучыню і бяспеку сваіх дзяцей. Каб у людзей на стале быў хлеб і, як кажуць, яшчэ сёе-тое да хлеба, каб хапіла сродкаў на водпуск, на абноўку сабе і дзецям".
"Веру, мы вернем дабрабыт у нашы дамы і дастатак у нашы сем'і", - падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.
Пра падтрымку з боку дзяржавы: "Не агулам, а адрасна"
Аляксандр Лукашэнка запэўніў, што важнейшым прыярытэтам палітыкі Прэзідэнта застанецца абарона правоў і інтарэсаў грамадзян: "Кожны чалавек, кожная сацыяльная група могуць разлічваць на падтрымку дзяржавы, але гэта дапамога будзе аказвацца не агулам, а адрасна, дыферэнцыравана, з улікам магчымасцей і дзяржавы, і саміх людзей".
"Мы абавязкова падтрымаем тых, хто па ўзросце або стане здароўя не можа сам сябе забяспечваць. Тыя ж, хто можа працаваць, будуць мець магчымасць працаваць і зарабляць", - сказаў Прэзідэнт.
Дзяржава свядома ўзяла на сябе цяжар захавання на плаву шэрага буйнейшых вытворчасцей. Гэта было зроблена, каб сотні тысяч людзей не апынуліся на вуліцы.
Пра дэмаграфію: "Падтрымліваючы сям'ю, мы забяспечваем будучыню народа"
Яшчэ адно выкананае абяцанне - падтрымка сям'і, мацярынства і дзяцінства. У 1996-м гэта гучала толькі як абяцанне, але амаль праз тры дзесяцігоддзі ніхто не можа папракнуць Прэзідэнта і ўладу ў цэлым, што гэта былі словы на вецер.
Вось, пра якія праблемы Прэзідэнт гаварыў на першым УНС: "Зніжэнне нараджальнасці, рэгістрацыі шлюбаў, рост колькасці разводаў, павелічэнне колькасці дзяцей-сірот - вось цяжкая цана, якую мы вымушаны плаціць за недастатковую ўвагу да гэтага важнейшага інстытута грамадства на працягу ўжо апошніх 10 гадоў. Падтрымліваючы сям'ю, мы забяспечваем будучыню народа. Умацаванне сям'і прадугледжвае вялікі дзяржаўны клопат аб становішчы жанчын у нашым грамадстве. Цяжкасці ў эканоміцы асабліва ўплываюць на іх. Гэта і скарачэнне дзіцячых садоў, і працоўных месцаў, на якіх заняты пераважна жанчыны. Гэта і вялізная нагрузка па падтрыманні сямейнага ачага".
Аляксандр Лукашэнка запэўніў, што ў краіне і ў далейшым будуць падтрымлівацца малазабяспечаныя сем'і з дзецьмі, шматдзетныя.
Пра моладзь: "Супраць разбэшчвальнікаў маладых душ мы абрушым усю сілу закону"
Моладзь сярэдзіны 90-х цяпер ужо вельмі сталыя людзі, якія адбыліся прафесійна, выгадавалі сваіх дзяцей. А галоўнае - маюць жыццёвы вопыт, што дае разуменне, як моладзь часам спрабуюць уцягнуць у нядобрасумленныя палітычныя гульні. Як тады, так і ў 2020-м менавіта на моладзь рабілі стаўку аўтары праектаў каляровых рэвалюцый.
"Калі Прэзідэнт і ўрад спрабуюць дапамагчы моладзі, то прайдзісветы ад палітыкі, кіруючыся прынцыпам "чым горш, тым лепш", спрабуюць выкарыстоўваць моладзь у сваіх карыслівых мэтах. Карыстаючыся даверлівасцю нявопытных юнакоў, яны ўцягваюць іх у экстрэмісцкія акцыі. Падбухторшчыкі часцей за ўсё выходзяць сухімі з вады, а пакутуе падманутая моладзь", - сказаў кіраўнік дзяржавы.
Ён таксама гаварыў аб недапушчальнасці для дзяржавы выпускаць з-пад увагі работу з моладдзю, уключаючы магчымую дапамогу і падтрымку, паколькі менавіта маладыя людзі ў першую чаргу пакутуюць у тым ліку ад духоўнага крызісу. Адначасова Аляксандр Лукашэнка заклікаў да ініцыятывы і адказнага выканання грамадзянскага абавязку з боку самой моладзі.
"Я хачу з гэтай трыбуны заклікаць сваіх палітычных апанентаў: не кранайце, калі ў вас ёсць сумленне, моладзь. Не калечце лёс тых, хто толькі пачынае жыць. І папярэджваю: мы абрушым супраць разбэшчвальнікаў маладых душ усю сілу закону і грамадскай думкі", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пра адукацыю: "Як ні цяжка, мы выдзяляем і будзем выдзяляць сродкі"
Без якаснай адукацыі няма будучыні. А будучыняй у 1996-м была наша сучаснасць. Нягледзячы на складаны для краіны час, дзяржава ўкладвалася ў гэту сферу.
Укладзеныя ў адукацыю сродкі ў цяжкі для краіны час акупіліся сто разоў. Дастаткова сказаць, што колькасць ВНУ вырасла з 33 да 50, а ў Беларусь прыязджаюць вучыцца грамадзяне з сотні краін свету. А чаго варта адна толькі прыгажуня Студэнцкая вёска ў Мінску.
"Мы будзем напаўняць канкрэтным зместам канстытуцыйнае права на адукацыю. Як ні цяжка, мы выдзяляем і будзем выдзяляць сродкі для абнаўлення матэрыяльна-тэхнічнай базы, навучання, паляпшэння сацыяльнай абароненасці навучэнцаў, студэнтаў, аспірантаў, педагагічных работнікаў, - абяцаў людзям Аляксандр Лукашэнка. - Знойдзем сродкі і на новае будаўніцтва, каб прывесці ў адпаведнасць з нормамі вучэбныя плошчы і жыллё ў інтэрнатах".
Звяртаў увагу кіраўнік дзяржавы і на сувязь адукацыі з рэальнымі прадпрыемствамі і вытворчасцю, гаварыў аб паляпшэнні матэрыяльнага становішча педагогаў, павышэнні прэстыжу педагагічнай дзейнасці.
Што датычыцца навуковай сферы, Аляксандр Лукашэнка зрабіў папрок у адрас навуковых калектываў - нягледзячы на ўкладзеныя грошы, аддача ад даследаванняў, асабліва прыкладных, была яшчэ далёкая ад патрабуемай. "Трэба скараціць бюракратычны апарат кіравання навукай. Вызваленыя сродкі варта накіраваць на падтрымку навуковых школ, таленавітых маладых вучоных", - сказаў ён.
Пра медыцыну: "Дзяржава бачыць існуючыя праблемы і шукае шляхі іх вырашэння"
На першым УНС Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што агульны стан здароўя нацыі быў рэзка аслаблены, хоць дзяржаўная сістэма аховы здароўя спрабавала захаваць дасягнутыя аб'ёмы аказання медыцынскай дапамогі.
"Толькі дзяржаўная сістэма медыцынскага абслугоўвання зможа забяспечваць пэўны мінімум медыцынскай дапамогі насельніцтву. Дзяржава бачыць існуючыя ў гэтай сферы праблемы і шукае шляхі іх вырашэння. Размова ідзе аб запазычанасці ўстаноў аховы здароўя, нізкім узроўні аплаты працы медработнікаў, працэнте высокакваліфікаваных кадраў", - сказаў Прэзідэнт.
Ён заявіў аб вяртанні да агульнадзяржаўнай сістэмы імунізацыі насельніцтва, іншых агульнадзяржаўных праграм прафілактыкі захворванняў. Усё гэта яшчэ ў 90-я дазволіла звесці да мінімуму выпадкі шэрага захворванняў, перш за ўсё ў дзяцей. Напрыклад, такіх, як дыфтэрыя і адзёр. А перыяд нядаўняй пандэміі айчынная сістэма аховы здароўя вытрымала больш паспяхова, чым у многіх больш багатых краінах Захаду.
Пра спорт: "Нельга лічыць нармальным, што ў спартзале арганізавана пахавальнае бюро"
Аляксандр Лукашэнка - вядомы прапагандыст спорту і здаровага ладу жыцця. Футбол, хакей, тэніс, лыжы... Спіс спартыўных захапленняў беларускага лідара можна прадаўжаць. Некаторыя часам і пакрытыкоўвалі Прэзідэнта за залішнюю захопленасць будаўніцтвам лядовых палацаў і іншых спартыўных аб'ектаў. Урэшце, ніхто з іх ніколі не падлічыць, колькім дзецям, асабліва ў рэгіёнах, гэтыя спартыўныя аб'екты далі пуцёўку ў жыццё, сталі рэальнай альтэрнатывай у тых ці іншых складаных умовах.
"Трэба аднаўляць нашы добрыя традыцыі масавага фізкультурнага руху, арганізаванага вольнага часу, развіваць індывідуальны, сямейны і калектыўны турызм. Умацоўваць здароўе людзей трэба фізкультурай і спортам, а не чакаць, калі яны захварэюць", - падкрэсліў на УНС беларускі лідар. Ён паабяцаў павялічыць фінансаванне як вялікага спорту, так і фізкультуры.
І яшчэ адна фраза, якая дазваляе на кантрасце параўнаць сітуацыю тады і цяпер. "З 1997 года ўсе аб'екты спорту і турызму будуць выкарыстоўвацца толькі па прамым прызначэнні. Нельга ж лічыць нармальным тое, што ў Гомелі ў спартзале арганізавана пахавальнае бюро, а ў Мінску ў будынку басейна прадаюць іншамаркі", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Пра культуру: "Не дапусцім, каб літаратура і мастацтва сталі ахвярай шалёнага рынку"
Што датычыцца сферы культуры, на першым УНС Аляксандр Лукашэнка быў не вельмі шматслоўным. Відаць, хапала іншых праблем. Але Прэзідэнт сказаў галоўнае: аб захаванні культурнага фонду, сродках для падтрымкі лепшых творчых калектываў, планах павысіць аплату працы творчай інтэлігенцыі.
"Беларусь застаецца месцам правядзення фестывалю "Славянскі базар" і іншых буйных міжнародных форумаў, - адзначыў Аляксандр Лукашэнка. - Вядома, культуры трэба вучыцца жыць у рыначных умовах. Але мы не дапусцім, каб літаратура і мастацтва сталі ахвярай шалёнага рынку".
Пра духоўнае развіццё: "Праблема адраджэння духоўнасці такая ж вострая, як і пераадоленне эканамічнага крызісу"
Прэзідэнт у сваёй прамове спыніўся таксама на тэме рэлігіі і духоўнага здароўя нацыі.
"Многія дзесяцігоддзі мы жылі ў краіне, дзе атэізм быў часткай дзяржаўнай ідэалогіі. Калі ўсё гэта развалілася, настаў час бездухоўнасці, разброду і хістання. Гэта ўспрымаецца многімі чулымі душамі як вялізная трагедыя, - сказаў Прэзідэнт. - Праблема адраджэння духоўнасці народа такая ж вострая, як і пераадоленне эканамічнага крызісу і палітычнага авантурызму. Толькі на шляху духоўнага адраджэння наш народ зможа пазбавіцца ад цяжкіх заган злачыннасці, п'янства, наркаманіі, дэманаў нажывы і распусты".
"Гэта задача не толькі для нашага народа, але і ўсяго славянскага свету, які перажывае сёння складаны час, цяжкую часіну выпрабаванняў. Мы ўсе маем патрэбу ў ідэях, якія аб'ядноўваюць, узмацняюць народную з'яднанасць, агульны творчы ўздым", - дадаў беларускі лідар.
Так, Прэзідэнт не мог тады ведаць, што усяго праз пару дзесяцігоддзяў два буйнейшыя і самыя блізкія беларусам народы сыдуцца на полі бітвы. Але на першапрычыны канфлікту фактычна ўказаў ужо тады - няхватка адзінства і духоўнасці.
Што датычыцца Беларусі, то, як тады, так і цяпер, кіраўнік дзяржавы гаворыць аб хрысціянскіх каштоўнасцях, якія павінны быць пакладзены ў аснову дзяржаўнай ідэалогіі. "Перакананы, менавіта хрысціянскія каштоўнасці змогуць аб'яднаць беларускі народ і стаць асновай яго духоўнага адраджэння. Калі хочаце, стаць яго дзяржаўнай ідэяй", - заявіў у 1996-м кіраўнік дзяржавы.
БАРАЦЬБА СА ЗЛАЧЫННАСЦЮ
"Арганізаваная злачыннасць у нас не стала сілай палітычнай"
На фоне развалу СССР, палітычнай турбулентнасці і эканамічнага непарадку на авансцэну грамадскага жыцця выйшлі і прадстаўнікі злачыннага свету - ад дробных "шчыпачоў" да вялікіх арганізаваных злачынных груп.
Крадзяжы, разбой, наркотыкі, сутэнёрства, "апекаванне" бізнесу і "вырашэнне" пытанняў, подкуп службовых асоб і "свае людзі" ў праваахоўных органах. Ехаць па аўтатрасе небяспечна - могуць абрабаваць і забіць; выйшаў пагуляць вечарам па раёне - рыхтуй кішэні; хочаш гандляваць на рынку - дзяліся прыбыткам з "браткамі". Такой у 1994 годзе Аляксандр Лукашэнка прыняў Беларусь.
Праз два гады на УНС ён падкрэсліў, што злачыннасць і на той момант заставалася галоўным ворагам беларускага грамадства, а вайна з гэтым злом - адным з галоўных клопатаў Прэзідэнта: "Два гады напружанай работы не прайшлі бясследна. У адрозненне ад многіх іншых новых незалежных дзяржаў, арганізаваная злачыннасць у нас не стала сілай палітычнай. У адрозненне ад шэрага дзяржаў, у нас дзяржапарат не знаходзіцца ва ўладзе злачынных кланаў і краінай кіруе, прабачце за нясціпласць, не карумпаваны Прэзідэнт. Але ў нас яшчэ вельмі шмат праблем".
Аляксандр Лукашэнка ўказаў на недасканаласць дзяржаўнага механізма як на асноўную прычыну, чаму на той момант не ўдавалася зламаць хрыбет злачыннасці. Так, шмат спраў проста рассыпаліся ў судах, прытым што органы пракуратуры на той момант былі падпарадкаваны не Прэзідэнту, а Вярхоўнаму савету - парламенту.
"Пракуратура воляй-няволяй вымушана азірацца на дэпутатаў, сярод якіх нямала людзей, што зарабілі сваё багацце сумніўным шляхам. Гэтыя ж людзі не прымаюць законаў, без якіх цяжка давесці буйнога казнакрада да турмы", - заўважыў беларускі лідар.
УЗБРОЕНЫЯ СІЛЫ І БЯСПЕКА КРАІНЫ
"Калі хтосьці лічыць, што армію варта выкінуць на сметнік, той проста дурань"
З першых дзён на пасадзе кіраўніка дзяржавы Аляксандр Лукашэнка сутыкнуўся з неабходнасцю вырашэння яшчэ адной складанай праблемы. У літаральным сэнсе слова - выратаванне сістэмы дзяржаўных органаў, якія забяспечваюць бяспеку краіны і яе грамадзян.
"Бяздумнае скарачэнне, зняважліва нізкае грашовае ўтрыманне, здзекі і паклёп у сродках масавай інфармацыі паставілі на мяжу поўнага разбурэння армію, органы дзяржбяспекі і ўнутраных спраў, - сказаў Прэзідэнт. - У неверагодна складаных умовах нам удалося не толькі выратаваць, але і ўмацаваць гэтыя дзяржаўныя структуры. Сёння яны арганізаваныя, моцныя і здольныя абараніць сваю краіну і свой народ. І шальмаваць іх, разыгрываць у палітычных гульнях палітыкам, якія хочуць рэваншу, дазволена не будзе".
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што наяўнасць эфектыўных Узброеных Сіл і праваахоўных органаў з'яўляецца ўмовай знешняй бяспекі, аб якой Беларусь з атрыманнем незалежнасці павінна клапаціцца самастойна. "І калі хтосьці лічыць, што свет настолькі бяспечны, што армію варта выкінуць на сметнік, прабачце мне яшчэ адно слова грубае, той проста дурань. Ёсць старая ісціна, якая пацвярджалася шмат разоў: хто не хоча карміць сваю армію, будзе карміць чужую", - заявіў кіраўнік дзяржавы.
Цяпер жа ў Беларусі створана і эфектыўна функцыянуе сістэма забеспячэння нацыянальнай бяспекі, аснову якой складаюць Узброеныя Сілы. Армія аснашчаецца сучаснымі ўзбраеннямі. У войскі паступаюць новыя ўзоры авіяцыйнай, ракетна-артылерыйскай, бранятанкавай, аўтамабільнай тэхнікі і сродкаў сувязі, у тым ліку айчыннай вытворчасці.
ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА
"Галоўнае ў знешняй палітыцы не жаданне дагадзіць Захаду ці Усходу, а інтарэсы грамадзян маёй Беларусі"
У першай палове 90-х асобныя дзеячы спрабавалі штурхнуць Беларусь на нацыяналістычны шлях развіцця, аднак сярод насельніцтва краіны гэта ідэя не атрымала масавай падтрымкі. Людзі чакалі ад улады больш узважаных крокаў, і Аляксандр Лукашэнка прапанаваў такі план: "Перакананы, што знешняя палітыка Беларусі не павінна быць заложніцай ні нацыянальна-экстрэмісцкай, ні правай, ні левай, ні любой іншай крайняй ідэі. Нацыянальны і любы іншы экстрэмізм топча інтарэсы простага чалавека, непазбежна вядзе да канфрантацыі, канфліктаў і ахвяр. За прыкладамі далёка хадзіць не трэба. Паглядзіце, як льецца кроў, гінуць людзі ў розных рэгіёнах былога Савецкага Саюза. У многіх краінах расце міжэтнічная, міжрэлігійная напружанасць".
"Для мяне галоўнае ў знешняй палітыцы не абстрактная ідэя, не кан'юнктура, не жаданне дагадзіць Захаду ці Усходу, а інтарэсы, інтарэсы і толькі інтарэсы грамадзян маёй Беларусі, незалежна ад таго, на якой мове яны гавораць і якому Богу моляцца", - падкрэсліў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка абвясціў курс на пабудову шматвектарнай, збалансаванай знешняй палітыкі, якая прадугледжвае ў першую чаргу падтрыманне добрых адносін з суседнімі дзяржавамі.
Краіна не стала адмаўляцца і ад традыцыйнага супрацоўніцтва з постсавецкімі краінамі. Ужо тады Беларусь была актыўнай удзельніцай СНД, а таксама іншых інтэграцыйных фарматаў, якія сталі правобразамі цяперашніх Саюзнай дзяржавы і Еўразійскага эканамічнага саюза.
Пра дружбу з Расіяй: "Гэта гарантыя суверэннага існавання нашай дзяржавы"
У беларуска-расійскіх адносінах з моманту атрымання незалежнасці былі розныя, і ў тым ліку вельмі складаныя часы - гандлёвыя войны, пікіроўка на ўзроўні кіраўніцтва краін. Але ніхто не можа папракнуць Аляксандра Лукашэнку, што ён калі-небудзь адхіляў ідэю раўнапраўнага і ўзаемавыгаднага супрацоўніцтва з Расіяй. Наадварот, актыўна прапаноўваў і прапагандаваў усе гады прэзідэнцтва.
Кіраўнік дзяржавы любіць паўтараць, што ў свой час адносіны дзвюх краін выратавалі кантакты на ўзроўні рэгіёнаў. Са свайго боку, дазволім сабе выказаць меркаванне, што ў гэтым і немалая заслуга самога Аляксандра Лукашэнкі.
"Вы добра ведаеце, што наша ўсходняя палітыка абумоўліваецца не толькі і не столькі інтарэсам да энерганосьбітаў і рынкаў збыту. Гэта рэч вельмі важная. Але ёсць і іншыя, яшчэ больш важныя. Дружба з Расіяй - гэта гарантыя суверэннага існавання нашай дзяржавы. Сцвярджаць іншае - значыць або распісвацца ва ўласным дрымучым невуцтве, або фактычна дэманстраваць пагарду да лёсаў уласнай краіны і яе народа пад прыкрыццём барацьбы за нацыянальную "свядомасць і незалежнасць", - сказаў на першым УНС Аляксандр Лукашэнка.
Але Прэзідэнт пры гэтым ніколі не закрываў дзверы і для супрацоўніцтва з іншымі краінамі, падкрэсліваў, што ён супраць дылемы "або мы разам з Расіяй супраць Захаду, або разам з Захадам супраць Расіі". Я за тое, каб дружыць і з Усходам, і Захадам. Як і ва ўсім астатнім, я за сумленнасць і справядлівасць у замежнай палітыцы", - сказаў Прэзідэнт.
Пра пашырэнне НАТА: "Відавочная пагроза новага падзелу кантынента і новай канфрантацыі"
А вось словы кіраўніка беларускай дзяржавы, сказаныя ў 1996-м, можна назваць сапраўды прарочымі. Ужо тады ён разгледзеў наяўнасць двайных стандартаў у падыходах палітыкаў на Захадзе. "Вазьміце, напрыклад, пытанне пашырэння НАТА. Асноўным матывам стварэння гэтага блока была абарона заходніх дэмакратый ад так званай савецкай ваеннай пагрозы. Мінула больш за пяць гадоў, як разваліўся СССР і Варшаўскі дагавор. Тое, што ў Еўропе цяпер няма пагрозы ўзброенай агрэсіі, прызнаюць усе. Але, тым не менш, ваенныя структуры НАТА не толькі не расфарміраваны, яны рухаюцца на ўсход і выходзяць на граніцы Беларусі. Відавочная пагроза новага падзелу кантынента і новай канфрантацыі", - сказаў Прэзідэнт.
Пры гэтым сам Аляксандр Лукашэнка ў той момант адчуваў моцны націск з боку апанентаў як унутры краіны, так і на Захадзе за курс на развіццё супрацоўніцтва з Расіяй. "Вось калі б Прэзідэнт Беларусі заўтра замест саюза з Расіяй павярнуў на Захад, дэмаршаў паслоў заходніх дзяржаў напэўна не было б. Атрымліваецца так: пашырэнне НАТА - гэта добра, а спроба арганізаваць хаця б найменшае процідзеянне гэтай экспансіі ваеннага блока - гэта вельмі дрэнна. І той, хто праяўляе такую ініцыятыву, - дыктатар і вораг дэмакратыі", - заўважыў беларускі лідар.
Пра пазіцыю Захаду наконт ядзернай зброі: "Адкрыты здзек над разважлівасцю"
Спраўдзіўся і яшчэ адзін прагноз Прэзідэнта - наконт ядзернай зброі. Рэспубліка Беларусь стала першай дзяржавай, якая добраахвотна адмовілася ад магчымасці валодання ядзернай зброяй, што засталася пасля распаду СССР, без якіх-небудзь папярэдніх умоў і агаворак. Вывад ядзернай зброі з тэрыторыі краіны быў цалкам завершаны ў лістападзе 1996 года.
Зрабіць інакш у тых умовах кіраўнік дзяржавы ўжо наўрад ці мог - на вывадзе гэтай зброі настойвалі як Захад, так і Расія. Пазней Аляксандр Лукашэнка адкрыта заявіць, што гэта было памылкай, бо ўзамен на "дарагі тавар" краіна атрымала толькі нейкія гарантыі бяспекі, якія не перашкодзілі гадамі зведваць Беларусі санкцыйны націск. Тым не менш, у Беларусі захавалі воляю Прэзідэнта інфраструктуру пад размяшчэнне наземных ядзерных комплексаў, а цяпер па дамоўленасці з Расіяй на захоўванні ў краіне зноў знаходзіцца ядзерны арсенал.
Вяртаючыся да заяў Аляксандра Лукашэнкі на першым УНС, варта ўспомніць, што ён тады адкрыта сказаў пра двайныя стандарты Захаду і ў пытанні вываду з Беларусі ядзернай зброі. Кіраўнік беларускай дзяржавы прапаноўваў пайсці далей і стварыць у цэнтры Еўропы прастору свабодную ад ядзернай зброі. "Некаторыя краіны НАТА гавораць: мы вітаем тое, што беларусы адмаўляюцца ад ядзернай зброі, але самі не можам узяць абавязацельства неразмяшчэння такой зброі ў суседніх з Беларуссю краінах. Што гэта, калі не адкрыты здзек над разважлівасцю?" - канстатаваў ён.
Больш таго, у той перыяд некаторыя дзяржавы рэгіёна, кандыдаты на ўступленне ў НАТА, адкрыта заяўлялі аб гатоўнасці размясціць на сваёй тэрыторыі ядзерную зброю. "І ніхто іх за гэта не асуджае, у тым ліку і тыя дзяржавы, якія асуджаюць нашу дзяржаву", - заўважыў беларускі лідар.
КАНСТЫТУЦЫЙНАЯ РЭФОРМА
"Дырыжор патрэбны краіне заўсёды, як бы камусьці ні не падабалася"
Існуючы ў краіне палітычны крызіс трэба было тэрмінова вырашаць. На УНС Аляксандр Лукашэнка падрабязна растлумачыў, на чым заснаваны яго прапановы.
"Будзем аб'ектыўнымі, Канстытуцыя, прынятая 15 сакавіка 1994 года, для свайго часу была несумненным крокам наперад. Яна паслужыла прававой асновай для пачатку фарміравання многаўкладнай эканомікі, развіцця дэмакратычных інстытутаў і забеспячэння правоў і свабод грамадзян. У цэлым Канстытуцыя даказала сваю жыццяздольнасць. І таму мы не ставім пытанне аб прыняцці новага Асноўнага закона. І Дзень Канстытуцыі 15 сакавіка застаецца ранейшым, паколькі размова ідзе толькі аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Асноўны закон. Прапануемыя змяненні неабходны, таму што два гады жыцця і работы па Канстытуцыі выявілі ў ёй шэраг заган, якія могуць прывесці да небяспечных наступстваў", - сказаў Прэзідэнт.
Прапануемыя кіраўніком дзяржавы праўкі змяшчалі шэраг навацый у сферах сацыяльнай абароны людзей, маладзёжнай палітыкі. Але найбольш дыскусійная частка датычылася ўзаемадзеяння галін улады, абнаўлення структуры ўлады ў краіне і ўзмацнення паўнамоцтваў Прэзідэнта. "Відавочна, што захаванне без змяненняў існуючага варыянта Асноўнага закона або прыняцце прапановы вярхоў парламента і камуністаў аб скасаванні інстытута прэзідэнцтва - гэта прамы шлях да хаосу, разрабавання народнага здабытку і, па сутнасці, здача краіны ў рукі палітычных авантурыстаў", - падкрэсліў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што зладжанай работы Прэзідэнта, Вярхоўнага савета (парламента) і Канстытуцыйнага Суда не атрымалася, прычым не па віне Прэзідэнта. У той час, калі Прэзідэнт, адказваючы за стан спраў у краіне, займаўся вырашэннем практычных праблем, дэпутаты і канстытуцыйныя суддзі зрабілі сваім асноўным заняткам спробы адхілення яго ад улады. Гэта не магло прадаўжацца бясконца і кіраўнік дзяржавы бачыў толькі адзін шлях, як выйсці з сітуацыі - канстытуцыйная рэформа.
Іншы шлях - гэта скочванне да вельмі моцнага процістаяння, чаго Прэзідэнт усімі сіламі стараўся не дапусціць. "Вы павінны ведаць, што я больш, чым хто-небудзь іншы зацікаўлены ў згодзе і грамадзянскім міры. Без іх не вырашыць ніводнай эканамічнай або сацыяльнай праблемы, - сказаў ён. - Скажыце, калі будзе ў краіне процістаянне, калі будзе хаос, да чаго мы прыйдзем? Да пагаршэння сітуацыі. Процістаянне заўсёды патрэбна апазіцыі, таму што тады горш. А калі горш, тады можна ўрад і ўладу існуючую зваліць".
Прэзідэнт звярнуў увагу і на вытокі супярэчнасцей: "Кіраўніцтву Вярхоўнага савета кампраміс не патрэбны. Для іх галоўнае - улада, рэванш за паражэнне на прэзідэнцкіх выбарах. Маё няшчасце ў тым, што ўсе альтэрнатыўныя кандыдаты ў прэзідэнты сёння сядзяць у Вярхоўным савеце".
Апаненты пусцілі ў ход у тым ліку абразы і запалохванні. Напрыклад, кіраўніцтва Вярхоўнага савета, якое на словах клапацілася аб дэмакратыі, пайшло на нябачаны крок - Нацыянальную тэлерадыёкампанію пазбавілі акрэдытацыі за расказ аб празмерных ільготах, якія хацелі назначыць сабе дэпутаты.
Аляксандр Лукашэнка пры гэтым заўсёды падкрэсліваў сваю гатоўнасць да кампрамісу на прынцыповай аснове, але не ў выніку гандлю з палітычнымі экстрэмістамі.
Прэзідэнт на канкрэтных прыкладах паказаў, чаму было немагчыма працаваць у ранейшых умовах.
Так, Канстытуцыйны Суд кіраўнік дзяржавы параўнаў з "кошкай, якая гуляе сама па сабе": "Практычна па кожнай прыватнай прычыне яны ствараюць беспрэцэдэнтную юрыдычную сітуацыю, пагражаючы адхіленнем ад улады Прэзідэнту, выбранаму ўсім народам".
Мелі патрэбу ў кансалідацыі кантрольныя функцыі ў краіне. Многія кіраўнікі скардзіліся, што іх замучылі праверкамі, прытым часцей за ўсё па палітычных меркаваннях.
Яшчэ адзін прыклад ад Прэзідэнта: "Чаму вы з мяне патрабуеце за курс рубля? Курс нацыянальнай валюты вызначаецца па законах нашай дзяржавы свабодна на валютнай біржы. Такія законы. І кантралюе гэты працэс Нацыянальны банк, які вывелі з-пад кантролю кіраўніка дзяржавы".
Аналагічная сітуацыя была і ў пытанні зарплат на прамысловых прадпрыемствах. Кіраўнік дзяржавы па тых законах фактычна адказваў толькі за бюджэтную сферу.
"Я не маю права ўмешвацца ў гэтыя працэсы, але я ж умешваюся пастаянна. Вясной прымушаю плаціць зарплату да нейкага тэрміну, восенню прымушаю плаціць да нейкага тэрміну. Вось тут я парушаю Канстытуцыю. Гэта я вам кажу перад усёй краінай. Але Канстытуцыйны Суд ніколі мяне за гэта не асудзіў, таму што ён даўно ператварыўся ў палітычны орган і баіцца асудзіць там, дзе кіраўнік дзяржавы, хоць і парушае закон, але дзейнічае ў інтарэсах народа", - звярнуў увагу беларускі лідар.
І гэта ўжо не гаворачы аб тым, што і пракуратура не была падпарадкавана кіраўніку дзяржавы. Заканадаўча, а таксама рознымі карупцыйнымі схемамі была разарвана ўся праваахоўная сістэма, што не дазваляла эфектыўна змагацца са злачыннасцю, і перш за ўсё з крадзяжамі мільярдаў народных сродкаў.
"У мяне паўстае тады выбар адзін. Або не рабіць, і вам тлумачыць, што ў мяне "не хапае паўнамоцтваў", або рабіць, ідучы напралом. Добра. Пакуль вы мяне падтрымліваеце, я іду напралом, - сказаў Прэзідэнт. - Хочаце вы, каб Прэзідэнт змагаўся са злачыннасцю, - запішыце яму гэтыя правы. І я буду ведаць, што мне народ акрэсліў правы. І мяне пры гэтым здзіўляе, што некаторыя яшчэ пачынаюць разважаць: "Ведаеце, нельга яму даваць паўнамоцтвы". Ну, нельга, дык нельга. Тады такое і запатрабаванне".
Аляксандр Лукашэнка ў сваёй прамове згадаў словы адной з дэлегатаў на першым УНС: "Раніцай гаварыла, дырыжор па прафесіі, работнік мастацтва. Мне не вельмі нават прыемна асобныя месцы было чуць, але яна мае рацыю. Яна сказала так: "У мяне было шмат цудоўных музыкантаў, але яны былі нішто, калі мяне не было".
"Таму дырыжор патрэбны краіне заўсёды, як бы камусьці ні не падабалася. У маленькай сям'і патрэбны нейкі галава сям'і, які займаецца гэтымі праблемамі. А вы хочаце, каб мільёны людзей жылі ў дзяржаве і ў гэтай дзяржаве не было вось гэтага дырыжора, кіраўніка, - сказаў Прэзідэнт. - Раўнавага, балансы, процівагі, стрымліванні... Гэта павінна быць паміж галінамі ўлады. Але вядучы павінен быць заўсёды, які надзелены пэўнымі паўнамоцтвамі, што вы дадзіце. Але і запатрабуеце з яго толькі за тыя паўнамоцтвы, якія вы яму далі".
ГАЛОЎНАЕ АБЯЦАННЕ НАРОДУ
"Калі спатрэбіцца, цаной свайго здароўя буду берагчы мір у нашым агульным доме - добрай і святой Белай Русі"
У цяжкі для краіны час вострай палітычнай барацьбы і сацыяльна-эканамічнага непарадку Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка звярнуўся за падтрымкай да народа, склікаўшы ў кастрычніку 1996 года першы Усебеларускі народны сход. У мінскім Палацы спорту, самай умяшчальнай на той час зале краіны, на сустрэчу з кіраўніком дзяржавы сабраліся амаль 5 тыс. чалавек. У іх ліку рабочыя і аграрыі, кіраўнікі прадпрыемстваў і арганізацый, прадстаўнікі дзяржаўных органаў, работнікі сацыяльна-культурнай сферы, студэнты, прадпрымальнікі, ваеннаслужачыя, пенсіянеры, прадстаўнікі дыяспар, дыпламаты. Перад самім форумам па ўсёй краіне адбыліся тысячы сходаў, у якіх прынялі ўдзел амаль 2,5 млн чалавек.
Журналісты БЕЛТА знайшлі ў архівах выступленне кіраўніка дзяржавы на першым УНС у 1996 годзе і паглядзелі, аб чым тады гаварыў Аляксандр Лукашэнка, што абяцаў народу і як гэта суадносіцца з тым, што краіна мае цяпер. Забягаючы наперад, адзначым галоўнае: пазіцыя Прэзідэнта па ключавых пытаннях на працягу трох дзесяцігоддзяў застаецца ранейшай, а многае са сказанага тады гучыць у нашы дні не менш актуальна і нават па-прарочы.
У пачатку свайго выступлення Прэзідэнт звярнуўся да дэлегатаў з такімі словамі: "На першым у гісторыі Усебеларускім народным сходзе мы стаім перад выбарам. Або Беларусь будзе заставацца заложніцай у руках палітыкаў, якія хочуць рэваншу за свае паражэнні. Або ж мы ўстановім належны правапарадак і накіруем усе свае сілы, сілы народа на вырашэнне неадкладных праблем. У гэтыя дні вырашаецца лёс не Прэзідэнта Лукашэнкі, не інстытута прэзідэнцтва, а лёс усяго беларускага народа".
"Служэнне народу для мяне не пустыя словы, а штодзённая практыка. Выконваючы волю народа, які выбраў мяне, я стараюся цвёрда прытрымлівацца яго патрабаванняў, раблю ўсё магчымае для выратавання краіны. І цяпер, калі нам трэба зрабіць рашучы крок наперад у сацыяльна-эканамічным развіцці, у рэфармаванні палітычнай сістэмы, я хачу параіцца з тымі, хто прадстаўляе ў гэтай зале ўвесь беларускі народ", - дадаў Прэзідэнт.
Амаль праз тры дзесяцігоддзі, у сакавіку 2024 года, на сустрэчы, прымеркаванай да 30-годдзя Канстытуцыі, Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што ўлады ў Беларусі робяць усё, што было абяцана 30 гадоў таму. "І тое, што мы абяцалі, па вялікім рахунку выканана. Таму што ёсць з каго запатрабаваць і каму адказаць. Мы канстытуцыйна замацавалі права кожнага на дастойны ўзровень жыцця. І гэта не дэкларацыі, а наша рэальная палітыка і рэальныя дасягненні", - падкрэсліў беларускі лідар.
ТРЫ ПРЫЯРЫТЭТЫ: ЭКСПАРТ, ЖЫЛЛЁ, ПРАДУКТЫ ХАРЧАВАННЯ
"Рабаваць краіну нікому не будзе дазволена"
З усёй разнастайнасці праблем, якія стаяць перад дзяржавай, Прэзідэнт у першую чаргу вылучыў эканамічныя пытанні: як павысіць жыццёвы ўзровень людзей, не дапусціць масавага беспрацоўя, як забяспечыць чалавека ў старасці. "Тымі, хто раней беспакарана нажываўся на інфляцыі і крадзяжы, меры Прэзідэнта па навядзенні парадку ўспрымаюцца як катастрофа", - сказаў ён.
Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што на момант яго выбрання Прэзідэнтам усе найбольш каштоўныя аб'екты ў Беларусі ўжо былі падрыхтаваны да падзелу, а "кожны наверсе і побач з імі ведаў, што ён прыхопіць". "Выбранне Прэзідэнтам чалавека з народа гэтыя планы разладзіла. І яны ведаюць: пакуль будзе народны Прэзідэнт, рабаваць краіну нікому не будзе дазволена", - падкрэсліў беларускі лідар.
У прапанаванай праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны да 2000 года быў абвешчаны курс на фарміраванне ў Беларусі сацыяльна арыентаванай рыначнай эканомікі.
У першыя гады прэзідэнцтва Аляксандра Лукашэнкі, нягледзячы на перманентны ўнутрыпалітычны крызіс, у краіне ўсё ж удалося шмат у чым стабілізаваць эканамічную сітуацыю, стварыць аснову для наступнага росту. Быў спынены спад вытворчасці, удалося захаваць сельскую гаспадарку і атрымаць нядрэнны ўраджай. "Ёсць свой хлеб, малако і мяса. Мы, магчыма, сёння адзіная краіна ў СНД, якая здольна пракарміць сябе працай сваіх сялян", - сказаў беларускі лідар на першым УНС.
Важна, што Беларусь утрымалі ад дзікіх рыначных пераўтварэнняў, поплеч з якімі заўсёды ідзе масавае беспрацоўе. "Мы не дапусцілі і не дапусцім масавых звальненняў. Я стаўлю перад урадам жорсткую задачу: калі рэфармаванне суправаджаецца скарачэннем працоўных месцаў, людзі не павінны быць выкінуты на вуліцы. Для іх павінны быць створаны новыя працоўныя месцы. І пажадана на гэтым жа прадпрыемстве", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пераадольваць крызісныя з'явы ў эканоміцы Аляксандр Лукашэнка прапанаваў за кошт магутнага рыўка, які магчымы толькі пры наяўнасці дынамічнай і прадуманай эканамічнай палітыкі.
У якасці прыярытэтных напрамкаў у прапанаванай кіраўніком дзяржавы праграме былі вызначаны развіццё экспарту тавараў і паслуг, жыллёвага будаўніцтва і развіццё аграпрамысловага комплексу.
Адзначым, што ўсе гэтыя і іншыя задачы даводзілася вырашаць яшчэ і на фоне пераадолення наступстваў чарнобыльскай катастрофы. Краіна пасля развалу Савецкага Саюза засталася сам-насам з гэтай бядой, і кіраўнік дзяржавы зрабіў адраджэнне пацярпелых тэрыторый сваёй асабістай задачай.
Пра экспарт і якасць: "На гэта павінны працаваць усе"
Тэма пашырэння экспарту, пошуку новых рынкаў збыту, павышэння якасці і канкурэнтаздольнасці айчыннай прадукцыі актуальна гучыць і сёння. Аляксандр Лукашэнка не раз гаварыў, што ў краіне не разбазарылі і не адмовіліся ад савецкай спадчыны ў выглядзе буйных прадпрыемстваў, якія працавалі некалі на ўвесь Саюз. Наадварот, гэтыя кампетэнцыі ў суверэннай Беларусі не толькі захавалі, але і развілі, стварылі новыя навукаёмістыя галіны.
Асабліва востра гэтыя пытанні перад зусім яшчэ маладой дзяржавай стаялі ў сярэдзіне 90-х. "Асноўныя рынкі збыту тавараў беларускай прамысловасці заўсёды знаходзіліся за межамі нашай дзяржавы. Але калі ў часы Савецкага Саюза збыт не быў праблемай, то сёння маем адваротную карціну. Лягчэй вырабіць прадукцыю, чым яе прадаць, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - У гэтых умовах мы павінны надаваць асаблівае значэнне павышэнню канкурэнтаздольнасці прадукцыі. Для гэтага прадугледжваецца дзяржаўная падтрымка навукі, пераход да рэсурсазберагальных тэхналогій і развіццё навукаёмістых вытворчасцей, павышэнне якасці і зніжэнне сабекошту прадукцыі. Нам трэба не толькі захаваць традыцыйныя рынкі збыту ў Расіі і іншых краінах СНД, але і пазмагацца за новае. На гэта павінны працаваць усе".
Пра сельскую гаспадарку: "Зямлі патрэбны дбайны гаспадар"
Многія яшчэ памятаюць пустыя прылаўкі харчовых магазінаў у перыяд позняга СССР і фразу "ножкі Буша" - так на постсавецкай прасторы празвалі імпартуемыя з ЗША курыныя кумпякі. Уся гэта неразбярыха і дэфіцыт, часам нават штучна ствараемыя самімі ўладамі, не маглі не паўплываць на сельгасвытворцаў. Словы "калгас", "сяло" і "вёска" нават пачалі набываць пэўны ўніжальны сэнс, як штосьці адсталае і несучаснае.
Зразумела, Аляксандр Лукашэнка не мог мірыцца з такім станам спраў. Потым з'явіцца дзяржаўная праграма адраджэння і развіцця вёскі, будуць будаваць аграгарадкі, Беларусь выйдзе ў лік сусветных лідараў па экспарце шэрага прадуктаў харчавання. Але гэта будзе потым, а пакуль трэба было вырашыць галоўнае пытанне - аб зямлі. Бо ў "ліхія гады" жадаючых хутка абагаціцца на продажы гэтага народнага здабытку хапала. А за негатыўнымі прыкладамі ў іншых краінах, да чаго гэта магло прывесці, далёка хадзіць не трэба.
Менавіта таму зямельнае пытанне можна назваць адным з ключавых, якое абмяркоўвалася на першым УНС. А праз месяц ужо, у лістападзе 1996 года, большасць грамадзян краіны прагаласавалі на рэферэндуме супраць свабодных, без абмежаванняў, куплі і продажу зямлі.
"Экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі з'яўляецца важным артыкулам валютных паступленняў. Што датычыцца стратэгіі рэфармавання сельскай гаспадаркі, то яна павінна захаваць усё тое, што сябе апраўдала на практыцы, і забяспечыць паступовае ўвядзенне новых метадаў гаспадарання, - сказаў Аляксандр Лукашэнка. - Праца на зямлі не церпіць авантурызму. Зямлі патрэбны дбайны гаспадар. І аб гэтым мы павінны клапаціцца. Прынцыповае значэнне тут мае пытанне прыватнай уласнасці на зямлю, гэта значыць куплі-продажу нашай зямлі".
Кіраўнік дзяржавы, маючы непасрэдны вопыт работы ў сельскай гаспадарцы, адкрыта сказаў, да чаго маглі прывесці прапановы суперрэфарматараў. Зямля проста магла ператварыцца ў аб'ект спекуляцыйнай куплі-продажу, а працуючыя на ёй вяскоўцы - апынуцца ў становішчы ізгояў і рабоў.
"Давайце ўлічым вопыт нашых суседзяў. Могуць з'явіцца і нашчадкі тых, хто валодаў зямлёй да 1917 года, і таксама прад'явіць свае правы на долю нашай зямліцы. З чым жа застанецца наш хлебароб, які паліў гэту зямлю і крывёю, і потам? Ні з чым. І ўлічыце, паважаныя таварышы, пры гэтым яшчэ, што можа пачацца "чорны перадзел". І людзі з віламі пойдуць адзін на аднаго, - звярнуў увагу кіраўнік дзяржавы. - Але ці не аб'явяць кіраўнікі яшчэ тых краін, грамадзяне якіх скупяць зямлю, Беларусь зонай сваіх інтарэсаў? Так ставяць пытанне простыя людзі, і не без падстаў. Ні Прэзідэнт, ні Вярхоўны савет не маюць права адны вырашыць пытанне аб зямлі. Гэта пытанне лёсаў нашых дзяцей, унукаў і праўнукаў. Гэта можа зрабіць толькі сам народ. Ён жа ведае цану і нашай зямлі, і хлебу. Акрамя зямлі-матулі ў нас больш нічога няма. Гэта адзінае, па вялікім рахунку, наша багацце".
Пра будаўніцтва жылля: "Адзін з лакаматываў вываду эканомікі з крызісу"
Аляксандр Лукашэнка дакладна разумеў, што будаўнічая сфера - гэта як люстэрка эканомікі. Тым больш, ужо былі ў наяўнасці свае будаўнічыя рэсурсы і арганізацыі. Усё гэта - працоўныя месцы. А жыльцам у новай кватэры яшчэ трэба зрабіць рамонт і купіць мэблю, бытавую тэхніку. Значыць, ёсць патрэбнасць у вялізным пераліку айчынных тавараў.
"Будаўніцтва жылля - гэта не толькі клопат аб маючых патрэбу. Гэта магутная галіна народнай гаспадаркі, якая сама здольна стаць адным з асноўных лакаматываў вываду эканомікі з крызісу. З аднаго боку, яна ажывіць увесь сектар будіндустрыі. З другога - дазволіць вырашыць важнейшую сацыяльную праблему - гарантаваць на справе канстытуцыйнае права на жыллё", - сказаў Прэзідэнт на першым УНС.
У гэтым жа ключы кіраўнік дзяржавы выказаўся і аб развіцці рэальнага сектара эканомікі: "Павышэнне эфектыўнасці вытворчасцей, развіццё рэальнага сектара эканомікі патрэбны не самі па сабе. Вырашэнне гэтых праблем, якое абапіраецца на канстытуцыйную рэформу, павінна палепшыць жыццё беларускага народа".
Асаблівую ўвагу кіраўнік дзяржавы звяртаў і на недастаткова развітую сферу паслуг, паабяцаўшы накіроўваць на гэта значныя інвестыцыі, стымуляваць з дапамогай падатковай палітыкі.
ПРЫВАТЫЗАЦЫЯ, БАНКІ І ЦЭНЫ
"Мы спынілі разбойную "прыхватызацыю"
Як і ў зямельным пытанні, Аляксандр Лукашэнка заклікаў акуратна падыходзіць да пытання раздзяржаўлення той ці іншай уласнасці, асабліва паспяховых прадпрыемстваў. На жаль, у 90-я гады на постсавецкай прасторы было нямала прыкладаў, як прадпрымальныя дзялкі і прадстаўнікі крыміналітэту ў адзін момант станавіліся гаспадарамі ледзь не цэлых галін. У Беларусі ж такі сцэнарый быў спынены.
Не адмаўляючы важнасці развіцця прыватнай уласнасці і прадпрымальніцтва, Прэзідэнт ужо тады, у 1996 годзе, канстатаваў, што вопыт, набыты ў рэспубліках былога Саюза, далёка не адназначны. "У святле гэтага вопыту здзіўляе падыход маіх крытыкаў як на Захадзе, так і на Усходзе, якія ацэньваюць ход рэформ у рэспубліцы па працэнце прыватызаваных прадпрыемстваў. Чым ён вышэйшы, лічаць яны, тым лепш ідуць рэформы. Іх не хвалюе, ці праведзена раздзяржаўленне справядліва або дзяржуласнасць проста разрабавана. Ці сталі прыватызаваныя прадпрыемствы працаваць лепш або яны проста ляглі, а работнікаў выкінулі на вуліцу. Мы спынілі разбойную "прыхватызацыю", на якой паспела нажыцца нямала людзей", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Разам з тым, у Беларусі не адмовіліся ад цывілізаванай прыватызацыі. Яна, паводле слоў кіраўніка дзяржавы, заснавана на двух галоўных крытэрыях. Першы - пасля прыватызацыі прадпрыемства павінна працаваць больш эфектыўна. Другі - раздзяржаўленне і прыватызацыя павінны быць праведзены ў інтарэсах усяго народа, а не злодзеяў і жулікаў.
"Прыватызацыя павінна праводзіцца толькі са згоды працоўных калектываў. За імі захоўваецца права вырашальнага голасу ў пытаннях занятасці і іншых сацыяльных пытанняў жыцця прадпрыемства. Мы падтрымлівалі і падтрымліваем здаровы пачатак у прадпрымальніцкай дзейнасці, але процістаялі і будзем процістаяць імкненню крымінальным шляхам адхапіць тлустыя кавалкі дзяржуласнасці", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пра задачу банкаў: "Інвестыцыі ў вытворчасць, а не спекуляцыя крэдытнымі рэсурсамі"
Што датычыцца навядзення парадку ў грашова-крэдытнай і банкаўскай сферы, Аляксандр Лукашэнка на першым УНС абазначыў галоўную задачу - накіраваць банкаўскі капітал на інвестыцыі ў вытворчасць, а не на спекуляцыю крэдытнымі рэсурсамі. Важнейшай задачай урада і Нацыянальнага банка ў той момант таксама заставалася фарміраванне абменнага курса рубля адносна замежных валют, ад чаго залежаў не толькі дабрабыт прадпрыемстваў-экспарцёраў, але і ўсяго насельніцтва.
Пра цэны: "Павышэнне толькі з улікам рэальных даходаў людзей"
Аляксандр Лукашэнка даў абяцанне людзям, што цэнавая палітыка будзе грунтавацца як на гібкім выкарыстанні рыначных механізмаў, так і апраўданым дзяржаўным рэгуляванні цэн і тарыфаў на прадукцыю і паслугі прадпрыемстваў-манапалістаў. Па сутнасці, ад такога падыходу ў краіне не адступілі і цяпер. Прэзідэнт, як і раней, жорстка патрабуе з урада за факты неабгрунтаванага росту цэн, калі такія выяўляюцца, а рост тарыфаў і паслуг выключна прагназуемы і не б'е па кашальку грамадзян.
"Павышэнне цэн і тарыфаў, асабліва на жыллёва-камунальныя паслугі, будзе праводзіцца з улікам велічыні рэальных даходаў людзей. Мы не пойдзем па шляху тых краін, якія ўстанавілі плату за жыллё і камунальныя паслугі, што перавышае памеры пенсій і зарплаты асноўнай масы насельніцтва", - сказаў кіраўнік дзяржавы ў 1996-м.
САЦЫЯЛЬНАЯ СФЕРА І ДУХОЎНАЕ АДРАДЖЭННЕ
"Задача дзяржавы - зрабіць так, каб людзі не выжывалі, а жылі без боязі за сваю будучыню"
Беларусь - сацыяльная дзяржава. Разуменне гэтага пранізвае ўсе жыцці грамадства ад ужо згаданых пытанняў цэнаўтварэння да выплаты пенсій, дзіцячых дапамог, налічэння сямейнага капіталу. Тыя дасягненні, якія цяпер большасцю ўспрымаюцца як нешта натуральнае і безумоўнае, у пачатку 90-х такімі зусім не былі. Напрыклад, востра стаяла праблема нават своечасовасці выплаты пенсій, не гаворачы ўжо аб іх памеры і пакупной здольнасці. А без кавалка хлеба на стале і ўпэўненасці ў заўтрашнім дні аб пытаннях духоўнасці людзі пачыналі задумвацца ўсё менш.
Адзін з ключавых пасылаў, агучаных Аляксандрам Лукашэнкам на першым УНС, гучыць наступным чынам: "Задача дзяржавы - зрабіць так, каб людзі не выжывалі, а жылі без боязі за сваю будучыню і бяспеку сваіх дзяцей. Каб у людзей на стале быў хлеб і, як кажуць, яшчэ сёе-тое да хлеба, каб хапіла сродкаў на водпуск, на абноўку сабе і дзецям".
"Веру, мы вернем дабрабыт у нашы дамы і дастатак у нашы сем'і", - падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.
Пра падтрымку з боку дзяржавы: "Не агулам, а адрасна"
Аляксандр Лукашэнка запэўніў, што важнейшым прыярытэтам палітыкі Прэзідэнта застанецца абарона правоў і інтарэсаў грамадзян: "Кожны чалавек, кожная сацыяльная група могуць разлічваць на падтрымку дзяржавы, але гэта дапамога будзе аказвацца не агулам, а адрасна, дыферэнцыравана, з улікам магчымасцей і дзяржавы, і саміх людзей".
"Мы абавязкова падтрымаем тых, хто па ўзросце або стане здароўя не можа сам сябе забяспечваць. Тыя ж, хто можа працаваць, будуць мець магчымасць працаваць і зарабляць", - сказаў Прэзідэнт.
Дзяржава свядома ўзяла на сябе цяжар захавання на плаву шэрага буйнейшых вытворчасцей. Гэта было зроблена, каб сотні тысяч людзей не апынуліся на вуліцы.
Пра дэмаграфію: "Падтрымліваючы сям'ю, мы забяспечваем будучыню народа"
Яшчэ адно выкананае абяцанне - падтрымка сям'і, мацярынства і дзяцінства. У 1996-м гэта гучала толькі як абяцанне, але амаль праз тры дзесяцігоддзі ніхто не можа папракнуць Прэзідэнта і ўладу ў цэлым, што гэта былі словы на вецер.
Вось, пра якія праблемы Прэзідэнт гаварыў на першым УНС: "Зніжэнне нараджальнасці, рэгістрацыі шлюбаў, рост колькасці разводаў, павелічэнне колькасці дзяцей-сірот - вось цяжкая цана, якую мы вымушаны плаціць за недастатковую ўвагу да гэтага важнейшага інстытута грамадства на працягу ўжо апошніх 10 гадоў. Падтрымліваючы сям'ю, мы забяспечваем будучыню народа. Умацаванне сям'і прадугледжвае вялікі дзяржаўны клопат аб становішчы жанчын у нашым грамадстве. Цяжкасці ў эканоміцы асабліва ўплываюць на іх. Гэта і скарачэнне дзіцячых садоў, і працоўных месцаў, на якіх заняты пераважна жанчыны. Гэта і вялізная нагрузка па падтрыманні сямейнага ачага".
Аляксандр Лукашэнка запэўніў, што ў краіне і ў далейшым будуць падтрымлівацца малазабяспечаныя сем'і з дзецьмі, шматдзетныя.
Пра моладзь: "Супраць разбэшчвальнікаў маладых душ мы абрушым усю сілу закону"
Моладзь сярэдзіны 90-х цяпер ужо вельмі сталыя людзі, якія адбыліся прафесійна, выгадавалі сваіх дзяцей. А галоўнае - маюць жыццёвы вопыт, што дае разуменне, як моладзь часам спрабуюць уцягнуць у нядобрасумленныя палітычныя гульні. Як тады, так і ў 2020-м менавіта на моладзь рабілі стаўку аўтары праектаў каляровых рэвалюцый.
"Калі Прэзідэнт і ўрад спрабуюць дапамагчы моладзі, то прайдзісветы ад палітыкі, кіруючыся прынцыпам "чым горш, тым лепш", спрабуюць выкарыстоўваць моладзь у сваіх карыслівых мэтах. Карыстаючыся даверлівасцю нявопытных юнакоў, яны ўцягваюць іх у экстрэмісцкія акцыі. Падбухторшчыкі часцей за ўсё выходзяць сухімі з вады, а пакутуе падманутая моладзь", - сказаў кіраўнік дзяржавы.
Ён таксама гаварыў аб недапушчальнасці для дзяржавы выпускаць з-пад увагі работу з моладдзю, уключаючы магчымую дапамогу і падтрымку, паколькі менавіта маладыя людзі ў першую чаргу пакутуюць у тым ліку ад духоўнага крызісу. Адначасова Аляксандр Лукашэнка заклікаў да ініцыятывы і адказнага выканання грамадзянскага абавязку з боку самой моладзі.
"Я хачу з гэтай трыбуны заклікаць сваіх палітычных апанентаў: не кранайце, калі ў вас ёсць сумленне, моладзь. Не калечце лёс тых, хто толькі пачынае жыць. І папярэджваю: мы абрушым супраць разбэшчвальнікаў маладых душ усю сілу закону і грамадскай думкі", - падкрэсліў беларускі лідар.
Пра адукацыю: "Як ні цяжка, мы выдзяляем і будзем выдзяляць сродкі"
Без якаснай адукацыі няма будучыні. А будучыняй у 1996-м была наша сучаснасць. Нягледзячы на складаны для краіны час, дзяржава ўкладвалася ў гэту сферу.
Укладзеныя ў адукацыю сродкі ў цяжкі для краіны час акупіліся сто разоў. Дастаткова сказаць, што колькасць ВНУ вырасла з 33 да 50, а ў Беларусь прыязджаюць вучыцца грамадзяне з сотні краін свету. А чаго варта адна толькі прыгажуня Студэнцкая вёска ў Мінску.
"Мы будзем напаўняць канкрэтным зместам канстытуцыйнае права на адукацыю. Як ні цяжка, мы выдзяляем і будзем выдзяляць сродкі для абнаўлення матэрыяльна-тэхнічнай базы, навучання, паляпшэння сацыяльнай абароненасці навучэнцаў, студэнтаў, аспірантаў, педагагічных работнікаў, - абяцаў людзям Аляксандр Лукашэнка. - Знойдзем сродкі і на новае будаўніцтва, каб прывесці ў адпаведнасць з нормамі вучэбныя плошчы і жыллё ў інтэрнатах".
Звяртаў увагу кіраўнік дзяржавы і на сувязь адукацыі з рэальнымі прадпрыемствамі і вытворчасцю, гаварыў аб паляпшэнні матэрыяльнага становішча педагогаў, павышэнні прэстыжу педагагічнай дзейнасці.
Што датычыцца навуковай сферы, Аляксандр Лукашэнка зрабіў папрок у адрас навуковых калектываў - нягледзячы на ўкладзеныя грошы, аддача ад даследаванняў, асабліва прыкладных, была яшчэ далёкая ад патрабуемай. "Трэба скараціць бюракратычны апарат кіравання навукай. Вызваленыя сродкі варта накіраваць на падтрымку навуковых школ, таленавітых маладых вучоных", - сказаў ён.
Пра медыцыну: "Дзяржава бачыць існуючыя праблемы і шукае шляхі іх вырашэння"
На першым УНС Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што агульны стан здароўя нацыі быў рэзка аслаблены, хоць дзяржаўная сістэма аховы здароўя спрабавала захаваць дасягнутыя аб'ёмы аказання медыцынскай дапамогі.
"Толькі дзяржаўная сістэма медыцынскага абслугоўвання зможа забяспечваць пэўны мінімум медыцынскай дапамогі насельніцтву. Дзяржава бачыць існуючыя ў гэтай сферы праблемы і шукае шляхі іх вырашэння. Размова ідзе аб запазычанасці ўстаноў аховы здароўя, нізкім узроўні аплаты працы медработнікаў, працэнте высокакваліфікаваных кадраў", - сказаў Прэзідэнт.
Ён заявіў аб вяртанні да агульнадзяржаўнай сістэмы імунізацыі насельніцтва, іншых агульнадзяржаўных праграм прафілактыкі захворванняў. Усё гэта яшчэ ў 90-я дазволіла звесці да мінімуму выпадкі шэрага захворванняў, перш за ўсё ў дзяцей. Напрыклад, такіх, як дыфтэрыя і адзёр. А перыяд нядаўняй пандэміі айчынная сістэма аховы здароўя вытрымала больш паспяхова, чым у многіх больш багатых краінах Захаду.
Пра спорт: "Нельга лічыць нармальным, што ў спартзале арганізавана пахавальнае бюро"
Аляксандр Лукашэнка - вядомы прапагандыст спорту і здаровага ладу жыцця. Футбол, хакей, тэніс, лыжы... Спіс спартыўных захапленняў беларускага лідара можна прадаўжаць. Некаторыя часам і пакрытыкоўвалі Прэзідэнта за залішнюю захопленасць будаўніцтвам лядовых палацаў і іншых спартыўных аб'ектаў. Урэшце, ніхто з іх ніколі не падлічыць, колькім дзецям, асабліва ў рэгіёнах, гэтыя спартыўныя аб'екты далі пуцёўку ў жыццё, сталі рэальнай альтэрнатывай у тых ці іншых складаных умовах.
"Трэба аднаўляць нашы добрыя традыцыі масавага фізкультурнага руху, арганізаванага вольнага часу, развіваць індывідуальны, сямейны і калектыўны турызм. Умацоўваць здароўе людзей трэба фізкультурай і спортам, а не чакаць, калі яны захварэюць", - падкрэсліў на УНС беларускі лідар. Ён паабяцаў павялічыць фінансаванне як вялікага спорту, так і фізкультуры.
І яшчэ адна фраза, якая дазваляе на кантрасце параўнаць сітуацыю тады і цяпер. "З 1997 года ўсе аб'екты спорту і турызму будуць выкарыстоўвацца толькі па прамым прызначэнні. Нельга ж лічыць нармальным тое, што ў Гомелі ў спартзале арганізавана пахавальнае бюро, а ў Мінску ў будынку басейна прадаюць іншамаркі", - сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Пра культуру: "Не дапусцім, каб літаратура і мастацтва сталі ахвярай шалёнага рынку"
Што датычыцца сферы культуры, на першым УНС Аляксандр Лукашэнка быў не вельмі шматслоўным. Відаць, хапала іншых праблем. Але Прэзідэнт сказаў галоўнае: аб захаванні культурнага фонду, сродках для падтрымкі лепшых творчых калектываў, планах павысіць аплату працы творчай інтэлігенцыі.
"Беларусь застаецца месцам правядзення фестывалю "Славянскі базар" і іншых буйных міжнародных форумаў, - адзначыў Аляксандр Лукашэнка. - Вядома, культуры трэба вучыцца жыць у рыначных умовах. Але мы не дапусцім, каб літаратура і мастацтва сталі ахвярай шалёнага рынку".
Пра духоўнае развіццё: "Праблема адраджэння духоўнасці такая ж вострая, як і пераадоленне эканамічнага крызісу"
Прэзідэнт у сваёй прамове спыніўся таксама на тэме рэлігіі і духоўнага здароўя нацыі.
"Многія дзесяцігоддзі мы жылі ў краіне, дзе атэізм быў часткай дзяржаўнай ідэалогіі. Калі ўсё гэта развалілася, настаў час бездухоўнасці, разброду і хістання. Гэта ўспрымаецца многімі чулымі душамі як вялізная трагедыя, - сказаў Прэзідэнт. - Праблема адраджэння духоўнасці народа такая ж вострая, як і пераадоленне эканамічнага крызісу і палітычнага авантурызму. Толькі на шляху духоўнага адраджэння наш народ зможа пазбавіцца ад цяжкіх заган злачыннасці, п'янства, наркаманіі, дэманаў нажывы і распусты".
Так, Прэзідэнт не мог тады ведаць, што усяго праз пару дзесяцігоддзяў два буйнейшыя і самыя блізкія беларусам народы сыдуцца на полі бітвы. Але на першапрычыны канфлікту фактычна ўказаў ужо тады - няхватка адзінства і духоўнасці.
Што датычыцца Беларусі, то, як тады, так і цяпер, кіраўнік дзяржавы гаворыць аб хрысціянскіх каштоўнасцях, якія павінны быць пакладзены ў аснову дзяржаўнай ідэалогіі. "Перакананы, менавіта хрысціянскія каштоўнасці змогуць аб'яднаць беларускі народ і стаць асновай яго духоўнага адраджэння. Калі хочаце, стаць яго дзяржаўнай ідэяй", - заявіў у 1996-м кіраўнік дзяржавы.
"Арганізаваная злачыннасць у нас не стала сілай палітычнай"
На фоне развалу СССР, палітычнай турбулентнасці і эканамічнага непарадку на авансцэну грамадскага жыцця выйшлі і прадстаўнікі злачыннага свету - ад дробных "шчыпачоў" да вялікіх арганізаваных злачынных груп.
Крадзяжы, разбой, наркотыкі, сутэнёрства, "апекаванне" бізнесу і "вырашэнне" пытанняў, подкуп службовых асоб і "свае людзі" ў праваахоўных органах. Ехаць па аўтатрасе небяспечна - могуць абрабаваць і забіць; выйшаў пагуляць вечарам па раёне - рыхтуй кішэні; хочаш гандляваць на рынку - дзяліся прыбыткам з "браткамі". Такой у 1994 годзе Аляксандр Лукашэнка прыняў Беларусь.
Праз два гады на УНС ён падкрэсліў, што злачыннасць і на той момант заставалася галоўным ворагам беларускага грамадства, а вайна з гэтым злом - адным з галоўных клопатаў Прэзідэнта: "Два гады напружанай работы не прайшлі бясследна. У адрозненне ад многіх іншых новых незалежных дзяржаў, арганізаваная злачыннасць у нас не стала сілай палітычнай. У адрозненне ад шэрага дзяржаў, у нас дзяржапарат не знаходзіцца ва ўладзе злачынных кланаў і краінай кіруе, прабачце за нясціпласць, не карумпаваны Прэзідэнт. Але ў нас яшчэ вельмі шмат праблем".
Аляксандр Лукашэнка ўказаў на недасканаласць дзяржаўнага механізма як на асноўную прычыну, чаму на той момант не ўдавалася зламаць хрыбет злачыннасці. Так, шмат спраў проста рассыпаліся ў судах, прытым што органы пракуратуры на той момант былі падпарадкаваны не Прэзідэнту, а Вярхоўнаму савету - парламенту.
"Пракуратура воляй-няволяй вымушана азірацца на дэпутатаў, сярод якіх нямала людзей, што зарабілі сваё багацце сумніўным шляхам. Гэтыя ж людзі не прымаюць законаў, без якіх цяжка давесці буйнога казнакрада да турмы", - заўважыў беларускі лідар.
УЗБРОЕНЫЯ СІЛЫ І БЯСПЕКА КРАІНЫ
"Калі хтосьці лічыць, што армію варта выкінуць на сметнік, той проста дурань"
З першых дзён на пасадзе кіраўніка дзяржавы Аляксандр Лукашэнка сутыкнуўся з неабходнасцю вырашэння яшчэ адной складанай праблемы. У літаральным сэнсе слова - выратаванне сістэмы дзяржаўных органаў, якія забяспечваюць бяспеку краіны і яе грамадзян.
"Бяздумнае скарачэнне, зняважліва нізкае грашовае ўтрыманне, здзекі і паклёп у сродках масавай інфармацыі паставілі на мяжу поўнага разбурэння армію, органы дзяржбяспекі і ўнутраных спраў, - сказаў Прэзідэнт. - У неверагодна складаных умовах нам удалося не толькі выратаваць, але і ўмацаваць гэтыя дзяржаўныя структуры. Сёння яны арганізаваныя, моцныя і здольныя абараніць сваю краіну і свой народ. І шальмаваць іх, разыгрываць у палітычных гульнях палітыкам, якія хочуць рэваншу, дазволена не будзе".
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што наяўнасць эфектыўных Узброеных Сіл і праваахоўных органаў з'яўляецца ўмовай знешняй бяспекі, аб якой Беларусь з атрыманнем незалежнасці павінна клапаціцца самастойна. "І калі хтосьці лічыць, што свет настолькі бяспечны, што армію варта выкінуць на сметнік, прабачце мне яшчэ адно слова грубае, той проста дурань. Ёсць старая ісціна, якая пацвярджалася шмат разоў: хто не хоча карміць сваю армію, будзе карміць чужую", - заявіў кіраўнік дзяржавы.
Цяпер жа ў Беларусі створана і эфектыўна функцыянуе сістэма забеспячэння нацыянальнай бяспекі, аснову якой складаюць Узброеныя Сілы. Армія аснашчаецца сучаснымі ўзбраеннямі. У войскі паступаюць новыя ўзоры авіяцыйнай, ракетна-артылерыйскай, бранятанкавай, аўтамабільнай тэхнікі і сродкаў сувязі, у тым ліку айчыннай вытворчасці.
ЗНЕШНЯЯ ПАЛІТЫКА
"Галоўнае ў знешняй палітыцы не жаданне дагадзіць Захаду ці Усходу, а інтарэсы грамадзян маёй Беларусі"
У першай палове 90-х асобныя дзеячы спрабавалі штурхнуць Беларусь на нацыяналістычны шлях развіцця, аднак сярод насельніцтва краіны гэта ідэя не атрымала масавай падтрымкі. Людзі чакалі ад улады больш узважаных крокаў, і Аляксандр Лукашэнка прапанаваў такі план: "Перакананы, што знешняя палітыка Беларусі не павінна быць заложніцай ні нацыянальна-экстрэмісцкай, ні правай, ні левай, ні любой іншай крайняй ідэі. Нацыянальны і любы іншы экстрэмізм топча інтарэсы простага чалавека, непазбежна вядзе да канфрантацыі, канфліктаў і ахвяр. За прыкладамі далёка хадзіць не трэба. Паглядзіце, як льецца кроў, гінуць людзі ў розных рэгіёнах былога Савецкага Саюза. У многіх краінах расце міжэтнічная, міжрэлігійная напружанасць".
"Для мяне галоўнае ў знешняй палітыцы не абстрактная ідэя, не кан'юнктура, не жаданне дагадзіць Захаду ці Усходу, а інтарэсы, інтарэсы і толькі інтарэсы грамадзян маёй Беларусі, незалежна ад таго, на якой мове яны гавораць і якому Богу моляцца", - падкрэсліў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка абвясціў курс на пабудову шматвектарнай, збалансаванай знешняй палітыкі, якая прадугледжвае ў першую чаргу падтрыманне добрых адносін з суседнімі дзяржавамі.
Краіна не стала адмаўляцца і ад традыцыйнага супрацоўніцтва з постсавецкімі краінамі. Ужо тады Беларусь была актыўнай удзельніцай СНД, а таксама іншых інтэграцыйных фарматаў, якія сталі правобразамі цяперашніх Саюзнай дзяржавы і Еўразійскага эканамічнага саюза.
"У гэтым свеце, паважаныя дэлегаты, мы нікому не павінны верыць на слова. Павінны правільна выбіраць сяброў, саюзнікаў і, галоўнае, жыць сваім розумам, думаць аб інтарэсах беларускага народа, нікому не дагаджаць", - падкрэсліў Прэзідэнт.
Пра дружбу з Расіяй: "Гэта гарантыя суверэннага існавання нашай дзяржавы"
У беларуска-расійскіх адносінах з моманту атрымання незалежнасці былі розныя, і ў тым ліку вельмі складаныя часы - гандлёвыя войны, пікіроўка на ўзроўні кіраўніцтва краін. Але ніхто не можа папракнуць Аляксандра Лукашэнку, што ён калі-небудзь адхіляў ідэю раўнапраўнага і ўзаемавыгаднага супрацоўніцтва з Расіяй. Наадварот, актыўна прапаноўваў і прапагандаваў усе гады прэзідэнцтва.
Кіраўнік дзяржавы любіць паўтараць, што ў свой час адносіны дзвюх краін выратавалі кантакты на ўзроўні рэгіёнаў. Са свайго боку, дазволім сабе выказаць меркаванне, што ў гэтым і немалая заслуга самога Аляксандра Лукашэнкі.
У Саюзнай дзяржаве за 25 гадоў многае зроблена. Самае галоўнае, што грамадзяне Беларусі і Расіі не адчуваюць сябе іншаземцамі, прыязджаючы адзін да аднаго. Гэта тыя дасягненні, якія для людзей даўно сталі штодзённасцю, але важнасць якіх складана пераацаніць.
Пра пашырэнне НАТА: "Відавочная пагроза новага падзелу кантынента і новай канфрантацыі"
А вось словы кіраўніка беларускай дзяржавы, сказаныя ў 1996-м, можна назваць сапраўды прарочымі. Ужо тады ён разгледзеў наяўнасць двайных стандартаў у падыходах палітыкаў на Захадзе. "Вазьміце, напрыклад, пытанне пашырэння НАТА. Асноўным матывам стварэння гэтага блока была абарона заходніх дэмакратый ад так званай савецкай ваеннай пагрозы. Мінула больш за пяць гадоў, як разваліўся СССР і Варшаўскі дагавор. Тое, што ў Еўропе цяпер няма пагрозы ўзброенай агрэсіі, прызнаюць усе. Але, тым не менш, ваенныя структуры НАТА не толькі не расфарміраваны, яны рухаюцца на ўсход і выходзяць на граніцы Беларусі. Відавочная пагроза новага падзелу кантынента і новай канфрантацыі", - сказаў Прэзідэнт.
Пры гэтым сам Аляксандр Лукашэнка ў той момант адчуваў моцны націск з боку апанентаў як унутры краіны, так і на Захадзе за курс на развіццё супрацоўніцтва з Расіяй. "Вось калі б Прэзідэнт Беларусі заўтра замест саюза з Расіяй павярнуў на Захад, дэмаршаў паслоў заходніх дзяржаў напэўна не было б. Атрымліваецца так: пашырэнне НАТА - гэта добра, а спроба арганізаваць хаця б найменшае процідзеянне гэтай экспансіі ваеннага блока - гэта вельмі дрэнна. І той, хто праяўляе такую ініцыятыву, - дыктатар і вораг дэмакратыі", - заўважыў беларускі лідар.
Пра пазіцыю Захаду наконт ядзернай зброі: "Адкрыты здзек над разважлівасцю"
Спраўдзіўся і яшчэ адзін прагноз Прэзідэнта - наконт ядзернай зброі. Рэспубліка Беларусь стала першай дзяржавай, якая добраахвотна адмовілася ад магчымасці валодання ядзернай зброяй, што засталася пасля распаду СССР, без якіх-небудзь папярэдніх умоў і агаворак. Вывад ядзернай зброі з тэрыторыі краіны быў цалкам завершаны ў лістападзе 1996 года.
Зрабіць інакш у тых умовах кіраўнік дзяржавы ўжо наўрад ці мог - на вывадзе гэтай зброі настойвалі як Захад, так і Расія. Пазней Аляксандр Лукашэнка адкрыта заявіць, што гэта было памылкай, бо ўзамен на "дарагі тавар" краіна атрымала толькі нейкія гарантыі бяспекі, якія не перашкодзілі гадамі зведваць Беларусі санкцыйны націск. Тым не менш, у Беларусі захавалі воляю Прэзідэнта інфраструктуру пад размяшчэнне наземных ядзерных комплексаў, а цяпер па дамоўленасці з Расіяй на захоўванні ў краіне зноў знаходзіцца ядзерны арсенал.
Вяртаючыся да заяў Аляксандра Лукашэнкі на першым УНС, варта ўспомніць, што ён тады адкрыта сказаў пра двайныя стандарты Захаду і ў пытанні вываду з Беларусі ядзернай зброі. Кіраўнік беларускай дзяржавы прапаноўваў пайсці далей і стварыць у цэнтры Еўропы прастору свабодную ад ядзернай зброі. "Некаторыя краіны НАТА гавораць: мы вітаем тое, што беларусы адмаўляюцца ад ядзернай зброі, але самі не можам узяць абавязацельства неразмяшчэння такой зброі ў суседніх з Беларуссю краінах. Што гэта, калі не адкрыты здзек над разважлівасцю?" - канстатаваў ён.
Больш таго, у той перыяд некаторыя дзяржавы рэгіёна, кандыдаты на ўступленне ў НАТА, адкрыта заяўлялі аб гатоўнасці размясціць на сваёй тэрыторыі ядзерную зброю. "І ніхто іх за гэта не асуджае, у тым ліку і тыя дзяржавы, якія асуджаюць нашу дзяржаву", - заўважыў беларускі лідар.
КАНСТЫТУЦЫЙНАЯ РЭФОРМА
"Дырыжор патрэбны краіне заўсёды, як бы камусьці ні не падабалася"
Не паглыбляючыся ў палітычныя перыпетыі таго перыяду, нагадаем, што ў лістападзе 1996 года ў Беларусі прайшоў рэферэндум, на які ў тым ліку было вынесена пытанне аб прыняцці змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю. Адзін варыянт абноўленай Канстытуцыі быў прапанаваны Прэзідэнтам, другі падрыхтавалі парламентарыі Вярхоўнага савета.
"Будзем аб'ектыўнымі, Канстытуцыя, прынятая 15 сакавіка 1994 года, для свайго часу была несумненным крокам наперад. Яна паслужыла прававой асновай для пачатку фарміравання многаўкладнай эканомікі, развіцця дэмакратычных інстытутаў і забеспячэння правоў і свабод грамадзян. У цэлым Канстытуцыя даказала сваю жыццяздольнасць. І таму мы не ставім пытанне аб прыняцці новага Асноўнага закона. І Дзень Канстытуцыі 15 сакавіка застаецца ранейшым, паколькі размова ідзе толькі аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Асноўны закон. Прапануемыя змяненні неабходны, таму што два гады жыцця і работы па Канстытуцыі выявілі ў ёй шэраг заган, якія могуць прывесці да небяспечных наступстваў", - сказаў Прэзідэнт.
Прапануемыя кіраўніком дзяржавы праўкі змяшчалі шэраг навацый у сферах сацыяльнай абароны людзей, маладзёжнай палітыкі. Але найбольш дыскусійная частка датычылася ўзаемадзеяння галін улады, абнаўлення структуры ўлады ў краіне і ўзмацнення паўнамоцтваў Прэзідэнта. "Відавочна, што захаванне без змяненняў існуючага варыянта Асноўнага закона або прыняцце прапановы вярхоў парламента і камуністаў аб скасаванні інстытута прэзідэнцтва - гэта прамы шлях да хаосу, разрабавання народнага здабытку і, па сутнасці, здача краіны ў рукі палітычных авантурыстаў", - падкрэсліў беларускі лідар.
Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што зладжанай работы Прэзідэнта, Вярхоўнага савета (парламента) і Канстытуцыйнага Суда не атрымалася, прычым не па віне Прэзідэнта. У той час, калі Прэзідэнт, адказваючы за стан спраў у краіне, займаўся вырашэннем практычных праблем, дэпутаты і канстытуцыйныя суддзі зрабілі сваім асноўным заняткам спробы адхілення яго ад улады. Гэта не магло прадаўжацца бясконца і кіраўнік дзяржавы бачыў толькі адзін шлях, як выйсці з сітуацыі - канстытуцыйная рэформа.
Іншы шлях - гэта скочванне да вельмі моцнага процістаяння, чаго Прэзідэнт усімі сіламі стараўся не дапусціць. "Вы павінны ведаць, што я больш, чым хто-небудзь іншы зацікаўлены ў згодзе і грамадзянскім міры. Без іх не вырашыць ніводнай эканамічнай або сацыяльнай праблемы, - сказаў ён. - Скажыце, калі будзе ў краіне процістаянне, калі будзе хаос, да чаго мы прыйдзем? Да пагаршэння сітуацыі. Процістаянне заўсёды патрэбна апазіцыі, таму што тады горш. А калі горш, тады можна ўрад і ўладу існуючую зваліць".
Прэзідэнт звярнуў увагу і на вытокі супярэчнасцей: "Кіраўніцтву Вярхоўнага савета кампраміс не патрэбны. Для іх галоўнае - улада, рэванш за паражэнне на прэзідэнцкіх выбарах. Маё няшчасце ў тым, што ўсе альтэрнатыўныя кандыдаты ў прэзідэнты сёння сядзяць у Вярхоўным савеце".
Апаненты пусцілі ў ход у тым ліку абразы і запалохванні. Напрыклад, кіраўніцтва Вярхоўнага савета, якое на словах клапацілася аб дэмакратыі, пайшло на нябачаны крок - Нацыянальную тэлерадыёкампанію пазбавілі акрэдытацыі за расказ аб празмерных ільготах, якія хацелі назначыць сабе дэпутаты.
Аляксандр Лукашэнка пры гэтым заўсёды падкрэсліваў сваю гатоўнасць да кампрамісу на прынцыповай аснове, але не ў выніку гандлю з палітычнымі экстрэмістамі.
Прэзідэнт на канкрэтных прыкладах паказаў, чаму было немагчыма працаваць у ранейшых умовах.
Так, Канстытуцыйны Суд кіраўнік дзяржавы параўнаў з "кошкай, якая гуляе сама па сабе": "Практычна па кожнай прыватнай прычыне яны ствараюць беспрэцэдэнтную юрыдычную сітуацыю, пагражаючы адхіленнем ад улады Прэзідэнту, выбранаму ўсім народам".
Мелі патрэбу ў кансалідацыі кантрольныя функцыі ў краіне. Многія кіраўнікі скардзіліся, што іх замучылі праверкамі, прытым часцей за ўсё па палітычных меркаваннях.
Яшчэ адзін прыклад ад Прэзідэнта: "Чаму вы з мяне патрабуеце за курс рубля? Курс нацыянальнай валюты вызначаецца па законах нашай дзяржавы свабодна на валютнай біржы. Такія законы. І кантралюе гэты працэс Нацыянальны банк, які вывелі з-пад кантролю кіраўніка дзяржавы".
Аналагічная сітуацыя была і ў пытанні зарплат на прамысловых прадпрыемствах. Кіраўнік дзяржавы па тых законах фактычна адказваў толькі за бюджэтную сферу.
"Я не маю права ўмешвацца ў гэтыя працэсы, але я ж умешваюся пастаянна. Вясной прымушаю плаціць зарплату да нейкага тэрміну, восенню прымушаю плаціць да нейкага тэрміну. Вось тут я парушаю Канстытуцыю. Гэта я вам кажу перад усёй краінай. Але Канстытуцыйны Суд ніколі мяне за гэта не асудзіў, таму што ён даўно ператварыўся ў палітычны орган і баіцца асудзіць там, дзе кіраўнік дзяржавы, хоць і парушае закон, але дзейнічае ў інтарэсах народа", - звярнуў увагу беларускі лідар.
І гэта ўжо не гаворачы аб тым, што і пракуратура не была падпарадкавана кіраўніку дзяржавы. Заканадаўча, а таксама рознымі карупцыйнымі схемамі была разарвана ўся праваахоўная сістэма, што не дазваляла эфектыўна змагацца са злачыннасцю, і перш за ўсё з крадзяжамі мільярдаў народных сродкаў.
"У мяне паўстае тады выбар адзін. Або не рабіць, і вам тлумачыць, што ў мяне "не хапае паўнамоцтваў", або рабіць, ідучы напралом. Добра. Пакуль вы мяне падтрымліваеце, я іду напралом, - сказаў Прэзідэнт. - Хочаце вы, каб Прэзідэнт змагаўся са злачыннасцю, - запішыце яму гэтыя правы. І я буду ведаць, што мне народ акрэсліў правы. І мяне пры гэтым здзіўляе, што некаторыя яшчэ пачынаюць разважаць: "Ведаеце, нельга яму даваць паўнамоцтвы". Ну, нельга, дык нельга. Тады такое і запатрабаванне".
Аляксандр Лукашэнка ў сваёй прамове згадаў словы адной з дэлегатаў на першым УНС: "Раніцай гаварыла, дырыжор па прафесіі, работнік мастацтва. Мне не вельмі нават прыемна асобныя месцы было чуць, але яна мае рацыю. Яна сказала так: "У мяне было шмат цудоўных музыкантаў, але яны былі нішто, калі мяне не было".
"Таму дырыжор патрэбны краіне заўсёды, як бы камусьці ні не падабалася. У маленькай сям'і патрэбны нейкі галава сям'і, які займаецца гэтымі праблемамі. А вы хочаце, каб мільёны людзей жылі ў дзяржаве і ў гэтай дзяржаве не было вось гэтага дырыжора, кіраўніка, - сказаў Прэзідэнт. - Раўнавага, балансы, процівагі, стрымліванні... Гэта павінна быць паміж галінамі ўлады. Але вядучы павінен быць заўсёды, які надзелены пэўнымі паўнамоцтвамі, што вы дадзіце. Але і запатрабуеце з яго толькі за тыя паўнамоцтвы, якія вы яму далі".
ГАЛОЎНАЕ АБЯЦАННЕ НАРОДУ
"Калі спатрэбіцца, цаной свайго здароўя буду берагчы мір у нашым агульным доме - добрай і святой Белай Русі"
У канцы сваёй прамовы Аляксандр Лукашэнка звярнуўся да людзей з такімі словамі: "Хачу запэўніць вас, прадстаўнікоў беларускага народа, у тым, што я буду цаной свайго розуму і магчымасцей сваіх, а калі спатрэбіцца, цаной свайго здароўя берагчы мір у нашым агульным доме - добрай і святой Белай Русі. Я зраблю ўсё магчымае для таго, каб бацькі змаглі зарабіць на жыццё сям'і, каб дзіцячыя вочы свяціліся радасцю, каб старымі не авалодвала пачуццё адзіноты і бязвыхаднасці, каб моладзь спраўляла вяселлі і радавалася жыццю, нараджала дзетак".
"У знак удзячнасці за маю працу прашу ў вас толькі аднаго: не кідайце таго, каму вы даверылі свае лёсы, аднаго! Асабліва ў гэты нялёгкі час. Станьце побач, і мы будзем непахісныя. Вы ж разумееце, што, акрамя вас, у мяне няма на каго абаперціся. У мяне няма кланаў мафіёзных, у мяне няма партый, у мяне няма тых грошай, аб якіх сёння пішуць у ананімках. У вашых руках лёс краіны! Дапамажыце яе выратаваць для вашых дзяцей і ўнукаў! Няхай беражэ ўсіх вас Гасподзь Бог! Ды спадарожнічае вам удача!" - дадаў беларускі лідар.-0-
